کتاب استثناء و قاعده

«نمایشنامه های آموزشی» کتابی است که تعدادی از آثار برتولد برشت، نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر آلمانی را در خود جای داده است. این اثر در دسته ادبیات نمایشی قرار می گیرد و مجموعه ای از شش نمایشنامه ای است که برتولد برشت در سال های مختلف آن ها را نوشته است.
نمایشنامه هایی که در این کتاب چاپ شده اند شامل آثاری هستند که سبک ویژه برشت که با عنوان تئاتر اپیک شهرت یافته را بروز می دهند و با عنوان نمایشنامه های تعلیمی نیز از آن ها یاد می شود. نمایشنامه هایی که در این کتاب آمده عبارتند از:« پرواز از فراز اقیانوس»،«شهر بادن درباره موافقت»، «آنکه گفت آری، آنکه گفت نه»، «تدبیر»، «استثنا و قاعده» و «هوراتیائیان و کوریاتیائیان»
یکی از مشهورترین نمایشنامه های این کتاب، «آنکه گفت آری، آنکه گفت نه» نام دارد. در نمایشنامه «آنکه گفت آری، آنکه گفت نه» برشت به انتقاد از سنت های غلط پیشینیان می‌پردازد. این اثر درباره مردم روستایی است که دچار بیماری واگیردار شده‌اند. معلم روستا به همراه عده ای برای پیدا کردن درمان راهی سفر می‌شود. در این میان یکی از شاگردان اصرار دارد که در این سفر گروه را همراهی کند، شاگرد در میانه‌های راه خسته می‌شود و به همسفران اعلام می‌کند که دیگر قادر به ادامه این راه نیست. قوانین کهن در آن سرزمین حکم می‌کند که فرد ناتوان و بریده از سفر را به حال خود رها کرده و به راه خود ادامه دهند. قانون اجازه نمی‌دهد که جمع مصلحت خود را فدای یک فرد کنند. نمایشنامه شامل دو بخش است که بخش اول «آنکه گفت آری» نام دارد و بخش دوم با عنوان «آنکه گفت نه» شناخته می شود. در بخش دوم نمایشنامه داستان متفاوت است. شاگرد در مقابل همراهانش که تصمیم دارند او را رها کنند اعتراض کرده و به قوانین کهن نه می‌گوید و از این رو به مقابله با سنت های پیشین و قوانین کهن بر می‌آید.