این اثر، تلاشی است برای پاسخ به کسانی که تصور می کنند میان هویت ملی با هویت معنوی و اسلامی مان تقابل و تعارض وجود دارد، و گاه نتیجه می گیرند که برای رفع این تقابل لازم است دست به گزینش بزنیم و یکی از طرفین را به بهای از دست دادن طرف دیگر برگزینیم. مولف با مرور بر منابع تاریخی متعدد موجود، پیوند میان ملیت ایرانی و دین به نحو عموم، و دین اسلام به طور خاص را می جوید. هرچند در این اثر، به ضرورت موضوع و انگیزۀ مولف، ویژگی ها و امتیازات اقوام ایرانی مطرح می شود، لکن عرضۀ این جستارها به هیچ وجه به معنای نادیده گرفتن قوت ها و برتری های سایر ملل، یا به انگیزۀ برتری جویی بر دیگر انسان ها نیست، که به باور اسلامی ما «جعل الهی شعوب و قبائل برای شناخت متقابل ما انسان هاست» و «سرای دیگر از آن کسانی است که در زمین برتری جویی و فساد نکرده باشند»، بلکه از باب حدیث نعمت پروردگار، نگاهی است به داشته های ما ایرانیان برای بازیابی خویش و حرکت مجهزتر به سمت چشم اندازهای برتر الهی.
کتاب جستارهایی در حیات فرهنگی ایرانیان
سروش
جلیل عرفان منش
