کتاب گذشته ی یک توهم

کمتر کتاب تاریخی را می‌توان یافت که مسئله‌ی خاصی در تاریخ را با نگاهی سازمان‌یافته و هدفمند مورد کنکاش و بررسی قرار داده باشد. ازاین‌رو چنین کتابی نه‌تنها مرور تاریخ که بررسی چگونگی وقوع حوادث و علل و زمینه‌های آن است. کتاب «گذشته‌ی یک توهم» اثری گران‌سنگ از «فرانسوا فوره» متفکر فرانسوی، چنین کتابی است که پنجره‌ای نو نسبت به صحنه‌ی کمونیسم در دید مخاطب می‌گشاید.
نویسنده در این اثر پدیده‌ی کمونیسم را چون یک توهم همه‌گیر مورد بررسی قرار داده و با تشریح وضعیت وطن اصلی این توهم یعنی شوروی زمینه‌های اجتماعی و ایدئولوژیکی استقبال، همه‌گیری شکوفایی و در نهایت فروپاشی آن را به تفضیل مورد بررسی قرار داده است. نویسنده در جایی از این اثر عنوان می‌کند که کمونیسم شوروی تخیل توده‌ها و انسان‌ها را به خود جذب کرد و کسی نمی‌توانست واقعیت این تفکر را ببیند. اما به‌واقع چه می‌شود که بزرگ‌ترین اندیشمندان و متفکران زمانه هم‌صدا با مردم عادی تحت‌تأثیر چنین به‌اصطلاح توهمی قرار می‌گیرند که تمام اندیشه و توان خود را در راه خدمت به آن فدا می‌کنند؟ هنر فرانسوا فوره آنجاست که این سوال لاینحل را چنان واکاوی و ریشه‌یابی می‌کند که خواننده به جواب پرسش‌های خود در این کتاب می‌رسد.
«گذشته‌ی یک توهم» چکیده‌ای از تکامل فکری مکتب کمونیسم است که به بررسی دقیق مفاهیم بورژوازی، روشنفکران ناسیونالیست و یهودیان تأثیرگذار در تاریخ اروپا پرداخته است. نویسنده چارچوب فکری کمونیسم را در بررسی موشکافانه‌ی رویداد‌های مهم تاریخی از جمله جنگ جهانی اول، رکود بزرگ، جنگ داخلی فرانسه، جنگ جهانی دوم، مرگ استالین و جنگ سرد ردیابی می‌کند و تصویری چندوجهی از زمینه‌های اجتماعی و تاریخی شکل‌گیری این مکتب ارائه می‌کند.
در نهایت کتاب نشان می‌دهد چگونه چنین سازوکار فکری علی‌رغم نتایج هولناک و تغییر 180 درجه‌ای در آرمان‌ها بازهم زنده می‌ماند، رشد می‌کند و حتی شکوفا می‌شود.
نویسنده با انتخاب عنوان «گذشته‌ی یک توهم» امیدوار بوده است که هشداری به طرف‌داران کمونیسم در قرن بیستم و پس از آن داده باشد که این مکتب توهمی بیش نبوده است؛ اما در صفحات پایانی به‌وضوح نگرانی خود را عنوان می‌کند که آیا جهان توان گذر از این توهم را پیدا می‌کند یا خیر؟