مفاهیم بنیادین اجزای تشکیل دهنده ی بازی شطرنج را می توان به دسته های کوچک تری تقسیم کرد که به علت نقش اساسی آن ها برای انجام این بازی، اصطلاحا به آن ها عناصر شطرنج می گویند؛ مثلا عنصر زمان یا گسترش بازی یک نمونه از این عناصر است و عنصر نیرو یا لوازم بازی، نمونه ای دیگر، اگر بازیکنی بتواند در قیاس با رقیب در مدت زمانی کمتر از تعداد بیشتری از مهره هایش استفاده کند، در آن صورت شاید بازیکن مقابل نتواند در برابر تهاجم، دفاع مناسبی انجام دهد. اولین مرحله در حرکت دادن مهره ها، یادگیری نحوه ی حرکت مهره هاست، بنابراین اصول بنیادین آن را در فصل ۲ شرح می دهم. مرحله ی بعدی، درک اهمیت عناصر بازی است، به همین دلیل عناصر بازی شطرنج را در فصل ۳ توضیح می دهم. تمام عناصر شطرنج بخشی از روندی هستند که بازی را به نتیجه ی دلخواه و نهایی می رساند، کیش و مات. البته کیش و مات لزوما همیشه هم تحقق نمی یابد، گاهی اوقات نتیجه ی بازی پات یا مساوی می شود. از دیگر وضعیت هایی که ممکن است در بازی رخ دهد، کیش است که همان حمله به شاه است. اگر شاه نتواند از مهلکه فرار کند، آنگاه مهاجم کیش و مات را حتمی کرده و بازی تمام است.
البته در این میان نکته ای هست که باید به خاطر داشت، آن هم اینکه کیش کردن بازیکن مقابل الزاما به معنای برنده شدن شما نیست، امکان دارد در طول بازی چند بار کیش اتفاق بیفتد، اما اگر طرف مقابل ماهر باشد و بتواند از این دام فرار کند، آنگاه کیش صرفا اتلاف وقت شماست. درباره ی این سه حالت پایان یافتن بازی، در فصل ۴ بیشتر توضیح خواهیم داد. برتری در یک یا چند عنصر شطرنج تضمینی برای موفقیت شما نیست، هر چند که احتمال موفقیتتان را افزایش می دهد. وقتی برخورد اجتناب ناپذیر در ارتش مهاجم اتفاق می افتد، امکانات تاکتیکی که درنتیجه ی آن رخ می دهد، معمولا سبب برتری یکی از طرفین از نظر عناصر شطرنج می شود. رویارویی مهره ها با هم معمولا شامل به کار بردن تاکتیک های معمول یا ترکیبی از تاکتیک هاست که این موضوع را در فصل ۵ شرح می دهم. تاکتیک هایی که بازیکن ها استفاده می کنند نتیجه ی نهایی بیشتر بازی ها و رقابت های شطرنج را مشخص می کند، به همین دلیل شناخت خوب این تاکتیک های اساسی و ترکیب آن ها مزایای بسیار دارد یکی از روش های تبدیل برتری به پیروزی نهایی، فداسازی است. منظور این است که شطرنج روندی است که در آن مدام باید در ازای به دست آوردن چیزی، حاضر به گذشت از چیزی باشیم که در اختیار داریم.
