کتاب تجلی نور در هنرهای سنتی ایران

درباره خط ثلث: شاگردان و پیروان با قوت در ایران، خط ثلث را در نوشتن قرآن و ادعیه و کتیبه های مساجد و مدارس به ‏کار برده ‏اند. این خط در عصر صفوی در کتیبه ‏نگاری، کاربرد فراوان داشته و هم ‏اکنون نیز مورد استفاده قرار می‏گیرد. خط ثلث با داشتن اشکال و رسوم مختلف و متنوع، میدانش وسیع و بیشتر تودرتو و درهم نوشته می‏شود. نمونه کامل خط ثلث، خطوطی است که در مسجد امام اصفهان و مسجد شیخ لطف ا... اصفهان و بناهای دیگری به دست استادان مشهوری چون «علیرضا عباسی»، «علیرضا امامی» و «محمّد صالح» و «عبدالرحیم جزایری» نوشته شده و هنوز باقی است.

درباره خط رقاع: این خط، فرعی از ثلث و شکسته ثلث است. در این خط، کلمات جمع تر و فشرده‏ تر شده و بیشتر در عناوین و شرح بر قرآن ‏ها، ادعیه و در قطعات به کار می ‏رود و هنوز هم کم و بیش این نوع خط نوشته می‏ شود و خطی واضح و روشن است.

درباره خط محقق و ریحان: این خطوط تا دوره صفویه در نوشتن مصاحف و ادعیه کاربرد فراوان داشته است و قرآن‏ های زیبایی به خطوط مذکور در دست است. خط محقق که از خطوط اصلی و قدیم اسلامی است دارای حروفی درشت اندام و واضح است و خط ریحان نوع روان تر، لطیف ‏تر و ظریف تر آن است.

درباره خطوط رقعه و دیوانی: رقعه، تقریبا شکسته‏ ای از خط نسخ محسوب می‏ شود. در این خط شکل حرف ها را ساده و قوس ‏ها و تمایل ها را کم کرده ‏اند تا سرعت زیاد شود. ویژگی ممتاز خط رقعی این است که گودی حروف (دور کم) و استقامت (سطح) زیاد شده است و مقصود اصلی از وضع آن، ازدیاد سرعت در نوشتن است، زیرا این خط بیشتر برای پیش ‏نویس ‏ها و نامه ‏های تجاری کاربرد داشته است. خط دیوانی بر دو نوع است: 1- دیوانی خفی- که معمولا بدون حرکات و تزئینات نوشته می‏شود و نقطه‏ های آن نیز به صورتی خاص قرار می‏گیرد. 2- دیوانی جلّی- که باتمام حرکات و نقطه ‏های مربع و تزئینات با نقطه ‏های کوچک معمول است.