نهضت اسماعیلیان به ویژه اسماعیلیان نزاری ، حاصل تجربه های تاریخی سرزمین ماست و صرف نظر از خصلتهای عقیدتی آن ، روح ایرانیت در این نهضت غوطه میزد و تجربههای تازه برای ایرانیان دربرداشت که بعدها در جنبشهای دیگر شیعیان بازتافت . شماری از مردمان از ارزش های اسماعیلیان جانبداری کردند و آنها سلیقه ایرانیان را در مقابله با عناصر بیگانه به خوبی پاسخ گفتند . در حقیقت جنبش اسماعیلیان نزاری در ایران از دو سرچشمه سیراب می شد : اسلامیت و ایرانیت ، در قلمرو اسلامیت شیعه هفت امامی را تبلیغ میکرد و در جبهه ایرانیت جلوه های فرهنگ ایرانی را در طبقات متوسط و فرودست جامعه ارتقا می داد . آنها با سیاقی نو منشأ یک دگرگونی فرهنگی و اجتماعی و حتی روحی شدند و تجارب گردنفرازی خود را پس از فروپاشی به گروه های دیگر شیعی سپردند تا با ابزار و بردارهای خاص خود ، در مقابل عناصر بیگانه سر به شورش برآورند و به آرمانهای خویش جامه عمل بپوشانند .