کتاب زوال هژمونی ایالات متحده در نیمکره غربی

کتاب «زوال هژمونی ایالات متحده در نیمکره غربی» نوشته توماس اندرو اکیف (انتشارات راتلج، ۲۰۱۸) پژوهشی نظری تجربی درباره تغییر جایگاه ایالات متحده در آمریکای لاتین است؛ مطالعه‌ای که با ترکیب چارچوب‌های مرتبط با مفهوم هژمونی، از برداشت‌های گرامشی تا فهم‌های سخت‌افزاری‌تر از سلطه، تلاش می‌کند نشان دهد آیا دوران بوش پسر و باراک اوباما نقطه عطفی در فرسایش رهبری منطقه‌ای آمریکا بوده است یا نه. اکیف با عبور از روایت‌های ساده‌انگارانه درباره «ضعیف شدن» قدرت، بر نوعی تحول کیفی در ابزارهای نفوذ آمریکا تأکید می‌کند؛ تحولی که در آن ساختارهای اقتصادی، دیپلماتیک و ایدئولوژیک بیش از گذشته مورد مناقشه قرار گرفته‌اند و دیگر نمی‌توانند نقش یکپارچه‌ی سابق را ایفا کنند. یکی از محورهای اصلی کتاب، بررسی سیستم بین‌آمریکایی از جمله سازمان کشورهای آمریکایی است؛ چارچوبی که زمانی بازوی نهادی سیاست واشنگتن محسوب می‌شد اما به‌تدریج و با افزایش اعتمادبه‌نفس دولت‌های منطقه، استقلال بیشتری پیدا کرد. اکیف سپس به سراغ شکست پروژه‌هایی می‌رود که قرار بود ستون‌های جدید رهبری آمریکا باشند؛ طرح‌هایی مانند FTAA یا ECPA که ناکامی‌شان نشان می‌دهد واشنگتن گاه اولویت‌ها و حساسیت‌های دولت‌های لاتین را به‌درستی درک نکرده است. این ناکامی‌ها به‌تنهایی نشانه افول نیستند، اما مجموع آن‌ها تصویری از فرصت‌های از دست رفته‌ای ترسیم می‌کند که وزن آمریکا را در توازن قدرت منطقه‌ای کاهش داده‌اند. بخش مهم و برجسته کتاب به ظهور چین اختصاص دارد؛ بازیگری که نه صرفا شریک تجاری جدید، بلکه عامل تغییر ساختاری در معماری قدرت نیمکره غربی معرفی می‌شود. از نظر اکیف، رشد تجارت، وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌های چینی در آمریکای لاتین، جایگزینی تدریجی نقش ایالات متحده را ممکن کرده و شبکه‌ای از وابستگی‌های تازه ایجاد کرده است که واشنگتن اغلب پاسخی مناسب برای آن نداشته است. او هم‌زمان برنامه‌های امنیتی ایالات متحده در همین دوره از طرح کلمبیا و ابتکار مریدا گرفته تا CARSI و CBSI را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که این پروژه‌ها با وجود موفقیت‌های عملیاتی، توان چندانی برای تثبیت رهبری بلندمدت آمریکا ایجاد نکرده‌اند. در کنار این‌ها، سیاست‌هایی که هدفشان تقویت قدرت نرم بود، مانند برنامه «100000 نفر در قاره آمریکا» یا احیای روابط دیپلماتیک با کوبا، با وجود اهمیت نمادین، نتوانستند تصویر کلی از نظم رو به تغییر منطقه را دگرگون کنند. از دل این بررسی‌ها، ایده مرکزی کتاب شکل می‌گیرد: ایالات متحده با پایان «هژمونی سنتی» روبه‌رو است و آمریکای لاتین به سوی وضعیتی پساـهژمونیک حرکت می‌کند؛ نظمی که در آن ساختارهای تازه‌ای چون ALBA، CELAC و UNASUR نشانه‌های استقلال‌خواهی و بازتعریف روابط قدرت‌اند. اکیف کتاب خود را با جمع‌بندی‌ای به پایان می‌برد که در آن نیمکره غربی آینده‌ای رقابتی‌تر، متکثرتر و کمتر وابسته به رهبری آمریکا پیدا کرده است. نتیجه آن‌که این کتاب، با ترکیبی از دقت نظری، اتکا به داده‌های گسترده و تحلیل ژئوپلیتیک معاصر، منبعی ضروری برای فهم دینامیسم‌های جدید قدرت در قاره آمریکا محسوب می‌شود؛ اثری که برای پژوهشگران و سیاست‌گذاران به‌ویژه از این جهت ارزشمند است که افول یا تحول هژمونیک را نه به‌صورت روایی ساده، بلکه در چارچوبی چندلایه و تطبیقی بررسی می‌کند.