کتاب پژوهشی جامع در تصوف فرقه ای

کتاب «پژوهشی جامع در تصوف فرقه‌ای؛ رصد هویت تاریخی، تحولات، انحرافات، آموزه‌‌های سلاسل صوفیه و نقد آن‌ها»، تألیف محمداسماعیل عبداللهی، با همکاری پژوهشکده باقر العلوم علیه‌السلام، توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل منتشر شد. این تحقیق، حاصل 10 سال تدریس مولف در دوره‌های مختلف نقد و بررسی تصوّف در حوزه علمیه قم و نشست‌های تخصصی جریان‌شناسی تصوّف و نقد آداب و اعتقادات صوفیه در مراکز علمی دانشگاهی در سراسر کشور است، که اکنون در قالب کتاب، در گروه عرفان و فلسفه پژوهشکده باقر العلوم علیه‌السلام تدوین یافته است. کتاب، هفت بخش دارد؛ در بخش اوّل «موقعیت‌سنجی تصوّف در میان جریان‌های فکری معاصر و رابطه آن با تشیّع» و در بخش دوم «پیشینه، سرچشمه و تحولات تصوّف» مورد بررسی قرار گرفته است. «رمزگشایی از سران تصوّف در منابع دینی»، عنوان بخش سوم کتاب است. در بخش چهارم به «نقد مکاتب و سلاسل تصوّف» و در بخش پنجم به «تبیین و نقد مهم‌ترین عقاید و آموزه‌های تصوّف» پرداخته شده است. «تصوّف معاصر و روش‌شناسی جذب و مواجهه فعّال» در بخش ششم و «منبع‌شناسی تصوّف و نیم‌نگاهی به عرفان اسلامی» در بخش هفتم مورد کنکاش قرار گرفته است.

برخی سوالاتی که کتاب عهده‌دار پاسخ به ‌آن‌هاست، به شرح زیر است:

1- آیا تصوف یک فرقه فکری مذهبی است یا یک جریان تاثیرگذار اجتماعی؟
2- چگونه می‌توان بین حقیقت تصوف با تصوف فرقه‌ای فرق گذاشت؟
3- رابطه عرفان و عارف با تصوف و صوفی چیست؟ آیا این دو یکی هستند یا از یکدیگر متمایزند؟
4- آیا مفهوم صوفی در عصر ائمه علیهم‌السلام با مفهوم صوفی قرن‌های بعد تفاوت پیدا کرده است؟ یا اینکه صوفیان در بستر رشد تاریخی خود، تغییر عقیده و رفتار داده‌اند؟ تحولات، مکاتب و گستره فعالیت‌های این جریان در جهان معاصر چگونه است؟
5- سلسله‌ها و طریقت‌های متعدد و متنوع صوفیان دارای چه شاخصه‌ها و آدابی هستند؟ علل این تعدد و تنوع سلاسل در چیست؟ و چگونه این سلسله‌ها، آداب و عقاید، رنگ و بوی دینی و اسلامی گرفته است؟
6- فرقه‌های صوفیه تشکیلاتی فعال در ایران و جهان چه هستند و چه عقاید و آدابی دارند؟
7- مهمترین انتقادات وارد بر اعتقادات هر یک از فرقه‌های صوفیه تشکیلاتی چه هستند؟
8- آیا همه رهبران و اقطاب این سلاسل دارای مذهب تشیع هستند یا بر عقیده اهل تسنن‌اند؟
9- رفتارهای زهاد و صوفیان و مرتبطین با معصومین علیهم‌السلام چگونه قابل تحلیل است؟
10- راهبردهای مواجهه با این جریان چیست؟ آیا راهبردهای مواجهه با این جریان در ایران و در خارج از ایران به ویژه در کشورهای بسترساز اندیشه وهابیت، یکسان است؟
11- عرفان اسلامی اهل بیت علیهم‌السلام دارای چه شاخصه‌هایی است و با تصوف و عرفان‌های نوظهور دینی چه تفاوت‌هایی دارد؟