سواد و بیاض مجموعه‌ای است 2 جلدی که در برگیرندهٔ مقالاتی از استاد ایرج افشار می‌باشد که در خلال سال‌های 1326 تا 1349 در مجله‌های جهان نو، یغما، اطلاعات ماهانه، سخن، راهنمای کتاب و مجله دانشکده ادبیات به چاپ رسیده‌اند.
جلد اول این اثر شامل سه گونه مقاله می‌باشد؛ نخست مقالاتی دربارهٔ شرح حال تنی چند از نویسندگان قرن 13 از جمله میرزا حبیب اصفهانی، عبدالرحیم طالب اف، میرزا محمدباقر بواناتی و.... دوم یادداشت‌هایی است که استاد در مرگ عده‌ای از مولفین و اندیشمندان از جمله صادق هدایت، ملک‌الشعرا بهار، محمود محمود، عباس اقبال، نیما یوشیج، قاسم غنی، ولادیمیر کاشین، حسین شهشهانی، احمد بهمنیار و... نوشته‌اند و سوم یادداشت‌هایی است که ایشان در برخی از سفرها، از جمله سفر به کرمان، سیستان، ژاپن، هند، افغانستان و... نوشته‌اند و در ارتباط با کتاب و کتابخانه و مباحث ایران شناسی می‌باشد.
جلد دوم این اثر شامل سه بخش می‌باشد. بخش اول شامل نوشته‌هایی است درباره سفرهای استاد به شهر یزد، گذر از بیست شهر از جمله انارک، چوپانان، قریه جندق، فرخی، جوغا، طبس، ... و سفر به چندین شهر کویری و در نهایت سفر به آمریکا. بخش دوم مشتمل بر سند(فرمان، دستخط، مکتوب) و تاریخ(حاشیه برتاریخ قاجار) می‌باشد و در بخش پایانی استاد ایرج افشار همانند جلد نخست نوشته‌هایی را به مولفین و اندیشمندان درگذشته از جمله سعید نفیسی، محمد رمضانی، ابراهیم پورداود، رهی معیری، صمد بهرنگی، جلال آل احمد، حسن تقی زاده، بدیع الزمان فروزانفر، شیخ آقابزرگ تهرانی، حسن ارسنجانی، حسین بهزاد و ... اختصاص داده است.
کتاب سواد و بیاض
