کتاب مناطق راهبردی جهان

بازیگری کنشگران بین‌المللی متأثر از محیطی است که در آن قرار دارند یا در آن به ایفای نقش می‌پردازند. از همین رو برخی مناطق به دلیل اهمیتی و نقشی که در ایجاد، پیشبرد و موفقیت راهبردهای کشورهای مختلف در نظام بین‌الملل دارند از اهمیت بیشتری برخوردارند. در گذشته با توجه به غلبه نگرش جبرگرایانه و بها دادن بیش از حد به عامل جغرافیا، مناطق راهبردی عمدتا با شرایط، مولفه‌ها و دسترسی‌های جغرافیایی تشخص یافته و تحدید می‌شدند، اما امروزه به دلیل پیچیدگی‌های حاکم بر سیاست بین‌الملل، رشد فناوری، توسعه دانش سیاسی، تحول مفاهیم در روابط بین‌الملل، جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک و تغییر در گفتمان‌های مرتبط با منافع، هویت و امنیت ملی مناطقی که می‌تواند در سرشت سیاست و سرنوشت کشورها نقش ایفا کند نیز تغییر یافته‌اند. امروزه در کنار عامل جغرافیا و موقعیت محیطی، توان تولید گفتمان سیاسی و فرهنگی، توانایی ایجاد سبک زندگی، قدرت اقتصادی و مزیت نسبی برای پویایی اقتصادی عواملی هستند که می‌توانند یک منطقه را حائز منزلت راهبردی کنند.به بیان دیگر، امروزه علاوه بر موقعیت جفرافیایی، توان اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و نظامی نیز نقش موثری در اهمیت مناطق دارد. از همین رو بر خلاف گذشته نمی‌توان و نباید از «موقعیت راهبردی» سخن گفت، بلکه آنچه امروزه حائز اهمیت است و منافع و امنیت ملی کشورها را تأمین می‌کند «منزلت راهبردی» آنها است که محصول و برآیند مجموع عناصر و ویژگی‌های فوق‌الذکر است. با توجه به اهمیت مناطق در سیاست خارجی کشورها و نظر به نبود کتب و متون کافی در این زمینه، این مجموعه تلاشی ابتدایی برای تغییر رویکرد تصمیم‌گیران، دانشجویان و پژوهشگران درباره مناطق راهبردی است. مجموعه حاضر که نتیجه اشتراک مساعی هشت تن از اساتید دانشگاه در رشته‌های علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و جغرافیای سیاسی است از هفت بخش تشکیل شده است. بخش نخست کتاب به طرح مباحث نظری درباره مفاهیم منطقه و منطقه‌گرایی از دیدگاه اندیشمندان مختلف اختصاص یافته است. بخش‌های دوم تا ششم کتاب از منظر فرهنگی- تمدنی مناطق پنج‌گانه جهان اسلام، حوزه تمدنی شرق، حوزه تمدنی غرب، آمریکای لاتین و آفریقا را مورد بررسی قرار داده و مسائل و ویژگی‌های هر یک را برشمرده است. فصل هفتم کتاب با جمع‌بندی و تلفیق دو دیدگاه سنتی و جدید در حوزه مناطق راهبردی، ابتدا چیستی مناطق راهبردی و مولفه‌های لازم برای راهبردی بودن مناطق را بر شمرده و سپس مصادیق آن در حوزه‌های تمدنی یاد شده را مشخص کرده است.