کتاب تاریخ مختصر زبان فارسی

کتاب «تاریخ مختصر زبان فارسی» نوشته‌ی دکتر محسن ابوالقاسمی درباره‌ی سه ‌دوره‌ی حیات و زندگی یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین زبان‌های خانواده‌ی هندواروپایی، زبان فارسی است. محسن ابوالقاسمی، استاد زبان و ادبیات فارسی و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران در این کتاب، تاریخ زبان فارسی را به صورت چکیده و خلاصه شرح داده. این کتاب به دوره‌های زمانی «فارسی باستان»، «فارسی میانه» و «فارسی دوره‌ی جدید» تقسیم می‌شود.
زبان فارسی یکی از دیرینه‌ترین زبان‌های خاورمیانه است که از دیرباز تا به امروز آثار برجسته‌ی بسیاری به این زبان نوشته شده است. علاوه‌بر این زبان رسمی بسیاری از امپراطوری‌های بزرگی خارج از مرزهای کنونی مانند عثمانیان و گورکانیان هند بوده است و امروزه هشتمین زبان پرکاربرد در محتوای وب است! دکتر ابوالقاسمی در این کتاب از پیشینه‌ی زبان فارسی از دورترین زمان‌ها و دوره‌ها تا دوره‌ی پس از اسلام و فارسی دری می‌گوید و در میان فصل‌ها و مقالات نمونه‌های بسیاری از کتیبه‌های عهد باستان در مناطق مختلف می‌آورد.
دوره‌هایی که کتاب به آن می‌پردازد به این صورت است:
بخش اول: «زبان فارسی در دوره‌ی باستان»
در بخش به زبان ایرانی و شاخه‌هایی که از این زبان منشعب شده‌اند مانند سکایی، مادی و فارسی باستان و ... پرداخته شده. علاوه بر این درباره‌ی الفبای فارسی باستان گفته و نمونه‌های از آن آورده شده است. این بخش را می‌توان مفصل‌ترین بخش کتاب دانست.
بخش دوم: «زبان فارسی در دوره‌ی میانه»
این دوره از قتل داریوش سوم هخامنشی، یعنی پایان حکومت هخامنشیان آغاز می‌شود و تا سقوط ساسانیان ادامه دارد. در این بخش مختصری از تاریخ این بازه‌ی زمانی و سلسله‌های آن گفته می‌شود، همچنین به ارتباطات فرهنگی آن‌ها با سرزمین‌های مختلف و تأثیرپذیری فرهنگی سرزمین‌ها اشاره شده. در آخر به زبان‌های ایرانی که در این دوره‌ی ایرانی میانه رایج بوده پرداخته شده است.
بخش سوم: «زبان فارسی در دوره‌ی جدید»
در این بخش نیز همچون بخش پیشین به سلسله‌های مهمی که در تکامل زبان فارسی، به‌ خصوص فارسی دری نقش داشته‌اند، اشاره می‌شود. از زبان‌های ایرانی رایج آن دوره مانند پشتو، کردی، بلوچی و دری توضیح مختصری داده می‌شود. ساخت برخی از واژه‌ها نیز بررسی می‌شود.
کتاب «تاریخ مختصر زبان فارسی» که در سال ۱۳۷۳ منتشر شده است، در ابتدا سه مقاله در شماره‌های یازدهم، دوازدهم و سیزدهم مجله‌ی «آشنا» بوده است که جمع‌آوری شده و به صورت یک کتاب منسجم چاپ شده است.