کتاب ارمغان منوچهر مرتضوی

تبویب کتاب بر چهار بخش : احوال و آثار؛ مقا لات اهدایی به استاد؛ گزیده ای از آثار و اشعار استاد؛ و اسناد و عکسها ، تصویری نسبتا جامع از زندگی علمی و علائق پژوهشی استاد دکتر منوچهر مرتضوی در ذهن خواننده ایجاد می کند، و قصد ما از نشر چنین آثاری نیز همین است. کتاب، پس از مقدمه ها، با روزشمار زندگی استاد از تولد ایشان در اول تیرماه ١٣٠٨ ش آغاز می شود و تا نهم تیرماه ١٣٨٩ ش که کالبد خاکی تهی کرد، پایان می یابد. مقالۀ «انسانی که خود جهانی بود» مشتمل بر مختصری در زندگینامۀ علمی دکتر مرتضوی به قلم آقای دکتر توفیق سبحانی در واقع بسط همان روزشمار با توضیحاتی خواندنی و جذاب، مخصوصا برای جوانان طالب علم است. سجّاد آیدنلو، وجهی از علائق علمی استاد مرحوم، یعنی تحقیق دربارۀ شاهنامه را، مورد توجه قرار داده است؛ و زنده یاد دکتر حسن احمدی گیوی پس از اشارات خاطره انگیز شاگردی به استاد، دربارۀ کتاب زبان دیرین آذربایجا ن دکتر مرتضوی سخن رانده است. مسایل عصر ایلخانان عنوان یکی از مهمترین آثار دکتر مرتضوی طی مقاله ای از نصرلله امامی مورد بحث قرار گرفته و دیدگاههای استاد دربارۀ این دوره تحلیل شده است. آقای خرمشاهی هم دو نامۀ ردو بدل شده میان خود و استاد مرتضوی را طی مقاله ای منتشر کرده و اسباب نگارش این نامه ها را شرح داده است. سپس رشید عیوضی دربارۀ کتاب استاد زیر عنوان مکتب حافظ سخن رانده است. مقالات آقایان نادر فتاحی قاضی، سعیدلله قره بگلو و سیامک مختاری، جملگی دربارۀ شوون علمی و اخلاقی استاد مرتضوی است. خانم معصومه معدن کن طی مقاله ای جذاب، به ماجرای تأسیس موسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران به پیشنهاد استاد مرتضوی و علاقۀ او به تدوین تاریخ ایران پرداخته و آنگاه دربارۀ مقدمه هایی که استاد بر کتب منتشره از سوی آن موسسه نوشته است سخن رانده است. آقای توفیق سبحانی در این بخش هم طی مقاله ای خاطراتی از استاد مرتضوی آورده و دربارۀ بعضی از آثار ایشان سخن رانده است. در بخش مقالات اهدایی به استاد دکتر مرتضوی، مقالاتی ممتّع و پرفایده ومحققانه دیده می شود. دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن به بحث دربارۀ تأثیر شاهنامه بر آثار متأخر پرداخته است؛ و دکتر حسن انوری دربارۀ اهمیت کتاب نصاب الصبیان، و ماجرای تصحیح آن توسط خود به راهنمایی استاد محمد معین سخن گفته است. دکتر اصغر دادبه جمع بین رندی حافظ را با اشعری گری تبیین کرده است؛ و احمد سمیعی گیلانی مقاله ای در باب عمل، وجود و ارزش از فرانسه ترجمه و به استاد تقدیم داشته است. «عقاید ایرانیان درباره شراب»، عنوان مقاله ای است از استاد دکتر شفیعی کدکنی که همین موضوع را با مروری بر دیوان "خماری" سیبک نیشا بوری، که گویا در پرداختن به این موضوع منحصر بفرد است مورد بحث قرار داده است. مطالعات ایرانی در مکاتبات میان هنینگ و تقی زاده عنوان کتابی است که در کالیفرنیا منتشر شده و گوشه ای از تاریخ ایران شناسی در اروپا را باز می نمایاند، و دکتر مجدالدین کیوانی آن را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. مقالۀ ممتّع و محققانۀ دکتر محمدعلی موحد دربارۀ یاسای چنگیزی و تأثیرات آن؛ و آنگاه مقالۀ عالمانۀ دکتر احمد مهدوی دامغانی درباره چند بیت حافظ مخصوصا مصراع «من المبلغ عنی الی سعاد سلامی» آخرین مقالات این بخش را تشکیل می دهد. بخش سوم به گزیده ای از آثار و اشعار استاد دکتر مرتضوی اختصاص یافته است و در آن مقالاتی محققانه چون «تحلیل مبانی ملیت ایرانی و سهم آذربایجان» و «دانش و دانشگاه در آذربایجان» دیده می شود و شایسته است همۀ ایرانیان و مخصوصا هموطنان آذربایجانی این مقالات را بخوانند و از دیدگاههای یکی از فرهیخته ترین محققان آذربایجانی مطلع شوند. سرانجام آنکه انتشا ر این اثر نه فقط مقام کم مانند شادروان استاد منوچهر مرتضوی را به یاد می آورد، که نشان می دهد بقای زبان و ادب و فرهنگ این سرزمین الهی در طول تاریخ، به رغم هجوم های هراسناک مرهون وجود ایرانیانی چون استاد منوچهر مرتضوی بوده است و خواهد بود.