کتاب آتشگهی در خواب آتش ها

کتاب آتشگهی در خواب آتشها اولین مجلد از یک مجموعه چهارگانه است که به دگرگونی‌های جامعه، شهرها، سیمای شهر، و معماری ایران در درازای زمانی نزدیک به یک سده، در دورانی که بیشتر با واژه دوران مدرنیته تعریف می‌شود، می‌پردازد. نگاه غالب این مجموعه بر شناخت روند و ویژگی های مدرنیته در ایران - مدرنیت ایرانی - و تاثیرگذاری آن ها بر جنبه های گوناگون زندگی، بخصوص شهر، شهرسازی، سیمای شهری و معماری نوین ایران، تمرکز دارد.
آغاز دوران مدرنیته در ایران همزمان با تحولات جامعه ایران و جنبش مشروطه‌خواهی است، هرچند که شکل‌گیری آن در قرن‌های پیش‌تر، مشخصا زمان پادشاهی صفویه، ریشه دارد. در این دوران دگرگونی‌ها و پیش و پس رفتن‌های چشمگیر در گستره‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ناگزیر در حیطه‌های ادب و فرهنگ و هنر - که معماری و شهرسازی از زیرمجموعه‌های آنان هستند – روی می‌دهد. در پس جنبش مشروطه خواهی، دو جنبش آزادی‌خواهی دیگر، نخست در یک سوم ابتدا و سپس در یک سوم انتهای این دوران، اتفاق می‌افتند. نخستین آن دو، جنبش مردم محوری است که با تمنای ملی‌گرایی و خواست تصمیم گیری سیاسی-اقتصادی، و بر تارک آن به دست‌گرفتن بهره‌برداری مستقیم از منابع نفتی، توسط مردم این سرزمین شاخص می‌شود. هرچند بسیاری از دستاوردهای آن در زمینه های مشخصی از اندیشه و فرهنگ و هنر در پس آن ارزشمند اند، اماّ این جنبش در زمینه سیاست به شکست می انجامد. جنبش آزادی خواهانه دیگر به انقلابی می‌انجامد که نظام سیاسی کشور را واژگون می‌کند، به استقرار نظامی جدید با ارزش‌ها و ملاک‌های متفاوتی در بسیاری از جنبه‌های حیات منجر می شود، و نیروی های دیگری در صحنه های سیاست و اقتصاد و فرهنگ و هنر را جایگزین آن پیشینیان می‌نماید که در تفکر، محتوا و خواست، از آنان آشکارا متمایزند.
در این دوران یک سده، شیوه تولید و روابط اقتصادی از نظام عشیرتی – فئودالی خاص ایران به برقراری نظام استوار بر سرمایه‌داری که هم سمت‌وسوی کلی جامعه‌های مشابه وهم ویژگی‌های جامعه ایران را دارد تغییر می‌یابد، نیم قرنی بر مجموعه ای خاص از نیرو های برخی مولد و برخی بهره گیرنده از تلاش دیگران اتکا دارد، و سپس به نظامی می انجامد که پس از انقلاب مردمی راه و روش خاص خود را ادامه می‌دهد، و اندیشه و کردار خود را، با تمام تنوع و دسته بندی های کهن و تازه، در بر می گیرد. در این مسیر تفکر و عمل هم بر دگرگونی‌ها تأثیر انکارناپذیر می‌گذارند و هم از آنان تأثیر های مشخص می‌گیرند. هویت فردی و قومی و سرزمینی در این دوران چون منشوری چند وجهی مختصات خود را می یابند.