کتاب «نسل مضطرب: چگونه بازآرایی بزرگ دوران کودکی موجب همه‌گیری بیماری‌های روانی می شود؟» نوشته جاناتان هایت، روانشناس اجتماعی برجسته و استاد دانشگاه نیویورک، است که در سال ۲۰۲۴ منتشر شد.
هایت در این کتاب به بررسی عمیق و جامع پدیده‌ای می‌پردازد که او آن را بازآرایی بزرگ دوران کودکی می‌نامد. هایت با استفاده از داده‌های گسترده و تحلیل‌های دقیق، تصویری نگران‌کننده از وضعیت سلامت روان نسل جدید ارائه می‌دهد.
کتاب با طرح این پرسش اساسی آغاز می‌شود که چرا در بسیاری از کشورها، به طور ناگهانی و تقریبا همزمان، شاهد افزایش چشمگیر اختلالات روانی در میان نوجوانان و جوانان هستیم. هایت برای پاسخ به این سوال، به بررسی عوامل مختلفی می‌پردازد که به باور او در شکل‌گیری این بحران نقش داشته‌اند.
یکی از محورهای اصلی کتاب، تأثیر فناوری‌های دیجیتال و به ویژه شبکه‌های اجتماعی بر رشد و تکامل مغز کودکان و نوجوانان است. هایت توضیح می‌دهد که استفاده گسترده و زودهنگام از این فناوری‌ها، الگوهای طبیعی رشد مغز را مختل کرده و منجر به افزایش اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی شده است.
نویسنده در فصل‌های مختلف کتاب، به بررسی جنبه‌های گوناگون این بازآرایی می‌پردازد. او نشان می‌دهد چگونه تغییرات در شیوه‌های فرزندپروری، کاهش بازی‌های آزاد و فعالیت‌های بدون نظارت، و افزایش فشارهای تحصیلی و اجتماعی، همگی در ایجاد این اپیدمی سلامت روان نقش داشته‌اند.
یکی از نکات قابل توجه کتاب، تأکید هایت بر تفاوت‌های جنسیتی در تأثیرپذیری از این تغییرات است. او با ارائه شواهد آماری نشان می‌دهد که دختران به طور خاص آسیب‌پذیرتر بوده‌اند و نرخ اختلالات روانی در میان آنها با سرعت بیشتری افزایش یافته است.
هایت در بخشی از کتاب به بررسی نقش رسانه‌های اجتماعی در شکل‌گیری هویت و عزت نفس نوجوانان می‌پردازد. او توضیح می‌دهد چگونه مقایسه‌های مداوم و غیرواقعی در فضای مجازی می‌تواند به احساس ناکافی بودن و اضطراب مزمن منجر شود.
یکی از نقاط قوت کتاب، رویکرد متعادل هایت در بررسی موضوع است. او ضمن هشدار درباره خطرات فناوری‌های دیجیتال، از نگاه یک‌جانبه و شیطان‌سازی این فناوری‌ها پرهیز می‌کند. در عوض، او خواننده را به درک پیچیدگی‌های موضوع و لزوم یافتن راه‌حل‌های متوازن دعوت می‌کند.
نویسنده در بخش پایانی کتاب، راهکارهایی برای مقابله با این بحران ارائه می‌دهد. او بر اهمیت بازگرداندن استقلال و آزادی عمل به کودکان و نوجوانان تأکید می‌کند و پیشنهاداتی برای والدین، مربیان و سیاست‌گذاران ارائه می‌دهد. این پیشنهادات شامل محدود کردن استفاده از گوشی‌های هوشمند، تشویق فعالیت‌های فیزیکی و اجتماعی در دنیای واقعی، و بازنگری در سیاست‌های آموزشی است.
یکی از جنبه‌های قابل تحسین کتاب، استفاده گسترده هایت از داده‌های علمی و تحقیقات معتبر است. او با دقت و وسواس، شواهد موجود را بررسی می‌کند و از نتیجه‌گیری‌های شتاب‌زده پرهیز می‌کند. این رویکرد علمی به کتاب اعتبار قابل توجهی می‌بخشد.
با این حال، برخی منتقدان معتقدند که هایت در برخی موارد بیش از حد بر نقش فناوری تمرکز کرده و ممکن است عوامل دیگر مانند فشارهای اقتصادی و اجتماعی را کم‌رنگ‌تر جلوه داده باشد. همچنین، برخی استدلال می‌کنند که راه‌حل‌های پیشنهادی او ممکن است در عمل با چالش‌های اجرایی روبرو شوند.
در نهایت، کتاب «نسل مضطرب: چگونه بازآرایی بزرگ دوران کودکی موجب همه‌گیری بیماری‌های روانی می شود؟» اثری چند لایه، تأمل‌برانگیز و به شدت مرتبط با چالش‌های امروز جامعه است. هایت با ترکیبی از داده‌های علمی، تحلیل‌های هوشمندانه و پیشنهادات عملی، چشم‌اندازی جامع از یکی از مهم‌ترین چالش‌های عصر ما ارائه می‌دهد و خواننده را به تفکر عمیق‌تر درباره آینده کودکان و نوجوانان فرا می‌خواند.
کتاب نسل مضطرب
میلکان
جاناتان هایت
نشر مون
نشر نوین توسعه
مهکامه
