کتاب بنیادهای مدرن لیبرالیسم کلاسیک (16)

کتاب «بنیادهای مدرن لیبرالیسم کلاسیک» اثر جفری کالینز، پژوهشی درباره‌ی ریشه‌های کمتر شناخته‌ی لیبرالیسم در سده‌های شانزدهم تا هجدهم میلادی است. کالینز در این کتاب توضیح می‌دهد که لیبرالیسم کلاسیک، با شعارهای محوری آزادی فردی، محدودیت قدرت دولت و تساهل مذهبی، نه صرفا محصول روشنگری سده‌ی هجدهم، بلکه نتیجه‌ی تکامل ایده‌ها و کشمکش‌های فکری دوره‌ی ابتدایی مدرنیته است. این کتاب با بازخوانی آثار فیلسوفان، الهی‌دانان و نظریه‌پردازان سیاسی این دوره، نشان می‌دهد چگونه مفاهیم لیبرالی در بستر جنگ‌های مذهبی، انقلاب‌ها و بازتعریف رابطه‌ی دین و سیاست متولد شدند. نویسنده ردپای ایده‌های لیبرال را در نوشته‌های اندیشمندانی مانند هوگو گروتیوس، توماس هابز و حتی برخی اصلاح‌طلبان مسیحی دوره‌ی رنسانس جستجو می‌کند. او نشان می‌دهد که مفاهیمی مانند «حقوق طبیعی»، «حاکمیت مردمی» و «جدایی دین از سیاست» پیش از لاک و ولتر، در پاسخ به بحران‌های عصر خود (مانند جنگ‌های سی‌ساله‌ی مذهبی در اروپا یا اختلافات فرقه‌ای در انگلستان) شکل گرفتند. به باور او، لیبرالیسم نه یک «اختراع» روشنگرانه، بلکه فرآیندی تدریجی از آزمون و خطا در برابر خشونت‌های دینی و سیاسی بود. به لحاظ ساختاری، کتاب سه عنصر اساسی لیبرالیسم کلاسیک را در تاریخ بررسی می‌کند: 1. الهیات و تساهل مذهبی 2. مفهوم حق طبیعی 3. نظریۀ قرارداد اجتماعی و در نهایت ارتباط این ایده‌ها با نظریۀ لیبرالیسم کلاسیک. نویسنده در صدد است تا نشان دهد که لیبرالیسم نه یک دکترین خشک و ازپیش تعیین شده، بلکه پاسخی انسانی به آشوب‌های عصر خود بوده است. به لحاظ سبک نوشتاری نیز، نثر کالینز در این کتاب، آکادمیک اما روان است. او با تسلط بر متون تاریخی و فلسفی، استدلال‌های پیچیده را با مثال‌های ملموس (مانند دادگاه‌های تفتیش عقاید یا منشور حقوق انگلستان) توضیح می‌دهد. هر فصل با تمرکز بر یک اندیشمند یا جریان فکری پیش می‌رود، اما پیوندهای بین فصل‌ها، تصویر کلی تکامل لیبرالیسم را روشن می‌کند. اگرچه آشنایی اولیه با تاریخ اروپا به درک بهتر کتاب کمک می‌کند، اما نویسنده مفاهیم را به گونه‌ای بازگو می‌کند که برای غیرمتخصصان نیز قابل فهم باشد.