سعدی شیرازی، یکی از بزرگترین شاعران قرن هفتم هجری (سدهٔ سیزدهم میلادی)، اثرات فراوان و متنوعی را در قالبهای مختلف ادبی به یادگار گذاشته است. آثار او به دو دسته منثور و منظوم تقسیم میشوند. آثار منثور، به شکل نثری نوشته شدهاند و بخش اعظم گلستان سعدی جملهای بزرگ و جهانی است که در آن آیات قرآنی، احادیث اسلامی و ابیاتی نیز بههمراه نثر قرار گرفتهاند. دسته دوم (آثار منظوم) شامل بوستان سعدی، غزلیات (فارسی و عربی)، قصاید و ملمعات به علاوه چند عنوان دیگر میشود.
کلیات سعدی به مجموعهای از تمامی این آثار در یک یا چند مجلّد گفته میشود که از گذشته تا کنون، بارها در داخل و خارج ایران به شکلهای مختلف به چاپ رسیده است. اما در گذشته، تدوینگران کلیات، به دلیل عدم آگاهی از روشهای اصولی تصحیح نسخههای دستنوشته کهن، به توصیف و نقل نسخههای دستنوشته نزدیکترین و منطبقترین اقدام نمیکردند که این ضعف باعث کاستیهایی در این چاپها میشد.
اما با ظهور مراکز آموزش عالی و تدریس علوم روز در حوزه ادبیات و فرهنگ و همچنین ایجاد ارتباط با مراکز علمی معتبر جهان، محققان با روشهای اصولی تصحیح و جمعآوری و تدوین نسخههای قدیمی آشنا شدند. محمدعلی فروغی، یکی از دانشمندان فرهیخته، پس از هشت سال ممارست و تلاش، در سال ۱۳۱۶ برای اولین بار دیوان مصحّح خود را در چهار مجلد منتشر میسازد و سپس با همکاری حبیب یغمایی، گلستان سعدی را نیز در یک مجلد جداگانه و با تصحیح دقیقتر از خود به چاپ میرساند.
فروغی در برخی از ابیات که میان نسخههای دستنوشته مختلف شبههای وجود داشته، یکی از این ابیات را در متن اصلی میآورده و ابیات دیگری را در زیر صفحه ذکر میکند تا این کار محققان و پژوهشگران را در شناسایی نسخههای متفاوت کمک کند، اما این اقدام به افزایش حجم کتاب و در نتیجه ایجاد مشقت برای خوانندگان منجر شده است. به همین دلیل، با اجازه از محمدعلی فروغی، دیوان مصحّح یکجلدی بدون نقل نسخههای مختلف و توضیحات مربوطه نیز به چاپ رسیدهاست تا هر کس بر اساس نیاز خود اقدام به تهیه آن کند و این مشکل رفع گردد.
کتاب کلیات سعدی