«تاریخ و نظریۀ شش‌مقام» پژوهشی است دربارۀ موسیقی اصیل حوزۀ فرهنگی ایران بزرگ، و تاریخ تطور و دگرگونی آن را با دقت و حوصله بررسی می‌کند. اصل‌الدین نظامف، موسیقی‌شناس و پژوهشگر تاجیک، رشد و تحول دوازده‌مقام و تبدیل آن به شش‌مقام (نوا، دوگاه، سه‌گاه، راست، بزرگ، عراق) را در کتاب «تاریخ و نظریۀ شش‌مقام» به تفصیل تحقیق کرده و حاصل پژوهش خود را به الفبای سیریلیک منتشر ساخته است. در کتاب مذکور آرا و نظریه‌های ابواسحاق الکندی، ابن خردادبه، فارابی، ابن‌سینا، ابوحامد غزالی، محمد نورالله الچشتی، فرصت‌الدوله شیرازی، عبدالرحمن جامی، کمال‌الدین بنایی، نجم‌الدین کوکبی، قطب‌الدین عبّادی، ابوالمفاخر باخرزی، درویش‌علی و ده‌ها موسیقی‌شناس دیگر که دربارۀ مقام‌های موسیقی اظهار نظر کرده یا مطلبی نوشته‌اند، تحلیل و بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است. همچنین در فصل جداگانه‌ای، با استناد به رساله‌های اهل تصوف، به جنبه‌های عرفانی موسیقی شش‌مقام پرداخته شده است.
کتاب تاریخ و نظریه شش مقام
فرهنگستان هنر