تاریخ‌نگاری سنت دیرینه‌ای‌ست که با وجود کم‌وکاستی‌های فراوان و روایتی که همواره فاتحان تاریخ از وقایع نوشته و برجا گذاشته‌اند، باز هم بخشی از حقیقت در نوشته‌های مورخان مختلف وجود دارد. از هرودوت تا امروز، ما برای درک و فهم هرآنچه بر ملت‌های مختلف گذشته، به جز تدقیق در کشفیات باستان‌شناسی، تنها راه پیش رویمان مراجعه به همین نوشته‌های مورخان است. در میان مورخان کهن، «آگاثیاس» بدون شک یکی از بهرین‌هاست و شاید بتوان گفت دقت نظر او در نوشتن تاریخ دوران خودش در تمام دوران‌ها بی‌مثال باشد. این مورخ و ادیب برجسته‌ی یونانی، در سده‌ی ششم با پژوهش فراوان و نامه‌نگاری با دولت‌های مختلف آن زمان، موفق شده اطلاعات بسیار جامع و دقیقی از وضعیت حکومت‌داری در روم و ایران ساسانی جمع‌آوری کرده و در قالب کتاب «تواریخ» مکتوب کند. کتاب «تواریخ» نوشته‌ی آگاثیاس حاصل کار پژوهشگری‌ست که همچون آکادمیسینی مدرن در 1500 سال پیش با درخواست شخصی‌اش به بایگانی‌های دربارهای حاکمیت‌های زمانش دسترسی یافت تا بتواند کتابش را مستندانه و بر پایه‌ی حقایق ثبت شده بنویسد. تواریخ یکی از بهترین آثار مکتوبی‌ست که درباره‌ی جنگ‌های ایران و روم در آن زمان، آیین‌ها و رسوم زرتشتیان و سیره‌ی پادشاهی حکمرانانی مثل خسرو انوشیروان برای ما به جا مانده و به دلیل سندیت ویژه، خواندنش برای هر علاقه‌مند و دانش‌آموخته‌ی تاریخ الزامی‌ست.
کتاب تواریخ
