در قزوین متولد شد. پدرش هادی وکیلی بود. او موسیقیدان، خواننده، شاعر و مسلط به ردیف موسیقی ایران بود. عارف بیوگرافیش را در یک کتاب نوشته است که اشعار تصنیف هایش را نیز می توان در این کتاب یافت. اساتیدش صادق خرازی و میرزا حسن واعظ بودند. تصنیف های او توسط قمرالملوک وزیری و مرتضی نی داوود و دیگران اجرا شده و همچنان اجرا می شوند.
تصنیف های عارف اغلب سیاسی، اجتماعی هستند که با اشعار و ملودی های بسیار زیبا که ساخته خودش بود، وی را در زمره بهترین سازندگان تصنیف در موسیقی ایران قرار می دهد و می توان گفت تصنیفهای او به یادماندنی ترین تصنیفها در موسیقی کلاسیک ایرانی هستند. تصنیفهای او توسط درویش خان در تفلیس هم اجرا شد. او بسیار مرد آزادیخواهی بود و این خصلت در اشعارش هویداست. عارف در طول فعالیتش در زمینه ساخت تصنیف، بیست و نه تصنیف ساخت. عارف در اواخر عمرش با تعدادی از موسیقی دان های ایران اختلاف عقیده پیدا کرد که درویش خان و علی نقی وزیری از جمله این افراد بودند. او نامه ای به علینقی وزیری نوشت و در آن نامه به شدت از وی انتقاد کرد. تصنیف های عارف در بسیاری از کتابها نوشته شده است، از جمله کتاب تصنیف های عارف، نوشته ارشد تهماسبی و بخش تصانیف کتاب ردیف آوازی دوامی به روایت فرامرز پایور.
کتاب آثار منتشر نشده عارف قزوینی
بدرقه جاویدان
ابوالقاسم عارف قزوینی
