کتاب گفتمان و بافت

«در زندگی روزمره، ما از زبان برای انجام طیف وسیعی از وظایف اجتماعی، از احوالپرسی با یک دوست تا مذاکره در یک معامله تجاری استفاده می‌کنیم. اما در پس این تعاملات به ظاهر پیش پا افتاده، تعامل پیچیده‌ای از زبان، شناخت و زمینه‌ی اجتماعی نهفته است.» تئون ای ون دایک با این مشاهده‌ی روشنگرانه، خوانندگان را در اثر پیشگامانه‌ی خود، «گفتمان و بافت» به دنیای جذاب گفتمان دعوت می‌کند.
کتاب ون دایک کاوشی جذاب از چگونگی شکل‌گیری استفاده از زبان توسط زمینه‌های اجتماعی و شناختی که در آن رخ می‌دهد، ارائه می‌کند. ون دایک با تکیه بر بینش‌های زبان‌شناسی، روان‌شناسی شناختی، جامعه‌شناسی و مطالعات‌ ارتباطی، چهارچوبی جامع برای درک روش‌هایی که گفتمان از طریق آن‌ها هم تحت تأثیر پویایی‌های اجتماعی قرار می‌گیرد و هم به آن کمک می‌کند، به خوانندگان ارائه می‌دهد. در قلب رویکرد ون دایک، مفهوم تحلیل اجتماعی-شناختی نهفته است، که به دنبال کشف فرآیندهای شناختی زیربنای تولید و تفسیر گفتمان در بسترهای اجتماعی خاص است. ون دایک با بررسی روش‌هایی که کاربران زبان از دانش خود در مورد ساختارهای اجتماعی، هنجارهای فرهنگی و روابط بین فردی برای هدایت تعاملات ارتباطی استفاده می‌کنند، دیدگاه‌های ارزشمندی را در مورد تعامل پیچیده‌ی بین زبان، شناخت و جامعه ارائه می‌دهد. یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های کتاب، تمرکز آن بر نمونه‌های دنیای واقعی است که از طیف متنوعی از زمینه‌ها، از جمله گفتمان سیاسی، ارتباطات رسانه‌ای و مکالمه‌ی روزمره استخراج شده‌اند. از طریق مطالعات موردی و تجزیه‌و‌تحلیل دقیق، ون دایک نشان می‌دهد که چگونه شیوه‌های گفتمانی می‌توانند سلسله مراتب اجتماعی، پویایی قدرت و باورهای ایدئولوژیک را منعکس و بازتولید کنند. اما «گفتمان و بافت» چیزی بیش از یک رساله‌ی نظری است; همچنین راهنمای عملی برای محققان، مربیان و دست‌اندرکارانی است که به دنبال درک و تحلیل گفتمان در زمینه‌ی‌ اجتماعی آن هستند. ون دایک ابزارهای روش‌شناختی و تکنیک‌های تحلیلی فراوانی را برای مطالعه‌ی گفتمان در محیط‌های مختلف اجتماعی، از کلاس درس گرفته تا اتاق جلسات، به خوانندگان ارائه می‌دهد. از تامل برانگیزترین استدلال‌های کتاب این است که تحلیل گفتمان را نمی‌توان از زمینه‌های اجتماعی و شناختی که در آن رخ می‌دهد جدا کرد. ون دایک با تأکید بر اهمیت درک پویایی‌های اجتماعی گسترده‌تر که تعاملات ارتباطی را شکل می‌دهد، خوانندگان را به چالش می‌کشد تا از یک رویکرد صرفا زبانی به گفتمان فراتر رفته و راه‌هایی را که در آن زبان با ساختار اجتماعی و فرآیندهای شناختی درهم می‌آمیزد، در نظر بگیرند. او می‌گوید:«برای درک واقعی گفتمان، ما نه‌تنها باید ویژگی‌های زبانی متون را بررسی‌کنیم، بلکه باید زمینه‌های اجتماعی و شناختی را نیز بررسی کنیم که در آنها تولید و تفسیر می‌شوند.» با ترکیبی از بینش نظری، تحقیقات تجربی و راهنمایی‌های عملی، این کتاب نوید می‌دهد که خوانندگان را مجذوب خود کند و آن‌ها را با درک عمیق‌تری از رابطه‌ی پیچیده‌ی بین زبان، شناخت و جامعه آشنا‌ کند.
بنابراین، رویکرد اجتماعی-شناختی به تحلیل گفتمان نشان‌ می‌دهد که گفتمان را نمی‌توان جدا از بافت آن مطالعه کرد، زیرا تفسیر گفتمان همیشه با فعال‌سازی دانش اجتماعی و شناختی مرتبط است.