«نمی‌توانم پنهان دارم که بیش از هر کس دیگر، دو کلمۀ ایران و فرهنگ بر قلمم رفته است. در مورد ایران سوءتفاهم نشود، همان‌گونه که بارها گفته‌ام، منظورم وطن‌پرستی خام و احساساتی نیست؛ منظور قدرشناسی نسبت به یک دفینة تمدن است. اما فرهنگ، مفهوم وسیع و عام آن را در نظر داشته‌ام، یعنی جهان‌بینی و رهیافت زندگی؛ یعنی آنچه هویت قومی و شخصیت انسانی یک ملت را تشکیل می‌دهد و از نوشتن بیش از یک هدف نداشتم و آن این بود که حق انسانیت خود را ادا کنم.» (اسلامی ندوشن)
محمدعلی اسلامی ندوشن از نویسندگان صاحب‌نام معاصر است که ادب فارسی را با تأمل در تاریخ و فرهنگ ایران بازشناخته و نشان‌های روشنی از هویت انسان ایرانی معاصر به دست داده است. بی‌شک او با اندیشیدن به «ایران» و «فرهنگ» آن و خلق ده‌ها اثر ماندگار در این‌باره، از سخنگویان موثر فرهنگ ایران در قرن حاضر است.
از این‌رو بازخوانی آثار و آرای او در حوزۀ ادبیات، فرهنگ و تمدن ایران به اتکای مجموعه کتاب‌های وی و گفت‌وشنودها و مراودات مستمری که نویسندۀ این کتاب طی سه دهۀ اخیر با او داشته است، روایت روشن‌تری از زیست فرهنگ این سخنگوی فرهنگ ایران به دست می‌دهد.
کتاب سخنگوی فرهنگ ایران
مروارید