کتاب زندگی پر تنش، زمانه پر آشوب

این کتاب روایت زندگی سیاسی یکی از شاهزادگان قاجار به نام سلمیان میرزا اسکندری است. در دوره قاجاریه در نتیجه تماس با مغرب زمین، تحولات فکری مهمی در جامعه ایران رخ داد که شکل‌گیری طبقه روشنفکر و تحول‌خواه، پیامد گریزناپذیر این وضعیت جدید بود. در میان طبقه روشنفکر، چند نخبه سیاسی از شاهزادگان قاجار نیز بود. این شاهزادگان، بی‌اعتنا به پایگاه قاجاری خویش با انقلاب مشروطه همراه شدند و در راه آزادی‌خواهی و تحقق آرمان‌های مشروطه کوشیدند و جانفشانی کردند.
یکی از شاهزادگان شاخص و آزادی‌خواه مشروطه، سلیمان میرزا اسکندری بود. او در زمان‌های پرآشوب زیست و شاهد تحولات بزرگی چون مشروطه، جنگ جهانی اول، تغییر نظام سیاسی از قاجاریه به پهلوی و سقوط رضاشاه بود. مطالعه کتاب نشان می‌دهد که سلیمان میرزا خود بازیگر سیاسی بسیاری از این تحولات بود: نقش‌آفرینی در جنبش مشروطه، رهبری حزب دموکرات، تاسیس حزب سوسیالیست و بنیانگذاری حزب توده تنها گوشه‌ای از کنش‌های سیاسی سلیمان میرزا اسکندری است که به قدر توان بر آنها پرتوافکنی شده است.
سلیمان میرزا در سال ۱۲۴۲ در تهران متولد شد. برخی تاریخ تولد او را سال‌های ۱۲۴۱، ۱۲۵۵، ۱۲۵۶ نیز آورده‌اند. او پسر محسن میرزا کفیل‌الدوله و او فرزند محمدطاهر میرزا است که کتاب سه تفنگدار الکساندر دوما را به فارسی ترجمه کرده است. محمدطاهر میرزا فرزند اسکندر میرزا و او فرزند ششم عباس میرزا پسر فتحعلی شاه قاجار است. سلیمان میرزا پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و آموختن مقدمات عربی وارد مدرسه دارالفنون شد و از آنجا دیپلم گرفت. او سپس به پیروی از نیاکان خود وارد عرصه فرهنگ شد و در حدود سال ۱۳۱۸ ق روزنامه عیوق را منتشر کرد که مطالب آن مورد پسند میرزا علی‌اصغر خان امین‌السلطان، صدراعظم، واقع نشد و بلافاصله توقیف شد. پنج سال بعد مدرسه محسنیه را دایر کرد که به سبب دشمنی‌ها و مخالفت‌ها با معارف جدید عمر زیادی نکرد. در همین دوران در بعضی مدارس پایتخت به تدریس ریاضی پرداخت. در سال ۱۳۲۴ ق وارد خدمات دولت شد. نخست در نظمیه به کار پرداخت؛ سپس در اداره کل گمرک مشغول شد و مدتی بعد به کرمانشاه رفت تا ضمن خدمت در اداره گمرک، ریاست کل پست آنجا را هم بر عهده بگیرد.
سلیمان میرزا در دوره دوم مجلس شورای ملی از اراک انتخاب ولی اعتبارنامه او رد شد و بعدا در جلسه ۲۳ مورخ چهارشنبه هشتم ذیحجه ۱۳۲۷ از طرف مجلس شورای ملی به جای برادرش یحیی میرزا که فوت کرده بود انتخاب و وارد مجلس شد. او پس از درآمدن در ردیف نمایندگان، به گروه دمکرات پیوست و پس از قتل سید عبدالله بهبهانی، به جای تقی‌زاده لیدر این فراکسیون شد. در سال ۱۲۹۰ مدتی پس از اینکه مجلس شورای ملی به دستور ابوالقاسم خان ناصرالملک نایب‌السلطنه منحل شد، سلیمان میرزا و جمعی از آزادیخواهان دستگیر و به قم تبعید شدند. وی، پس از چند ماه، به پایتخت بازگشت و در حدود ۱۲۹۲ در وزارت داخله متصدی امور مرکز شد.