کتاب شعر هیئت

خیال در شعر هیئت شعر هیئت، به سبب شعر بودن، برخوردار از همۀ عناصر خیال مانند تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه و نماد است. از آنجا که مداح و ذاکر، انتخابگر شعر یا سرایندۀ آن است، حتما گوشه چشمی به مخاطب یا مخاطبانی دارد که شعر بعدها در مجلس و مراسم خاص به گوش و هوش و نظر آن ها می رسد. سطح متفاوت سلایق مخاطبان و پسند خاص آن ها در گزینش و سرایش شعر موثر خواهد افتاد. مطالعۀ سروده های «خوشدل تهرانی» گواه این نکته است که وقتی شاعر بر اساس تقاضای مداح و ذاکر کم سواد شعر گفته است افق خیال، تنزل پیدا کرده است و شاعر زبانی ساده تر و مخاطب پسند را برگزیده و از تصاویر و ایماژهای اشرافی ویژۀ مخاطب های خاص پرهیز کرده است. مقایسۀ سروده های آیینی خوشدل که ویژۀ مراسم و مجالس است با سروده هایی که تکیه گاه سرودن، شاعرانگی و تقاضای درون است نه بیرون، این ویژگی را روشن می سازد. چند بیت از آغاز سروده های آیینی وی را با دیگر سروده ها مقایسه کنید تا این نکته عینی تر و روشن تر ادراک و احساس شود. یادگار علی (وصف حضرت زینب): عصمت الله مظهر و مرآت یزدان زینب است همچو مادر زهرۀ زهرای رخشان زینب است آسمان علم و تقوا آسمان قدس و دین اختر برج حیا ماه درخشان زینب است میلاد سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین: صبحگه مژده ز مرغان خوش آیین آمد که گل سرسبد گلشن یاسین آمد آری آن نوگل گلزار رسالت بدمید که به جان بندۀ او سوسن و نسرین آمد...