کتاب قوانین و مقررات آئین دادرسی مدنی 1403

قوانین و مقررات آئین دادرسی مدنی،  یکی از مهم‌ترین قوانین حقوقی کشورمان است که به تنظیم و ساماندهی تشریفات رسیدگی به دعاوی حقوقی می‌پردازد. این قانون در ۲۱ فروردین سال ۱۳۷۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و یک هفته بعد توسط شورای نگهبان تأیید شد. این قانون شامل ۵۲۹ ماده و ۷۲ تبصره است و با تصویب آن، قانون آئین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸ و قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۷۳ لغو شدند. قانون آیین دادرسی مدنی به‌عنوان یکی از قوانین پایه‌ای و اساسی در نظام حقوقی ایران، نقش مهمی در تنظیم و ساماندهی فرآیند دادرسی مدنی دارد. این قانون با تعیین قواعد و مقررات دقیق، سعی در تضمین حقوق طرفین دعوا و ایجاد نظم و انسجام در فرآیند دادرسی دارد. قضات و وکلا باید به محتوای این قانون اشراف داشته باشند تا بتوانند روند دادگاه را به‌درستی طی کرده و حکم عادلانه‌ای صادر کنند. این قانون شامل ۹ باب است که هر‌کدام به موضوعات مختلفی در رابطه با آئین دادرسی مدنی می‌پردازد: 1. باب اول: صلاحیت دادگاه‌ها؛ این باب به تعیین صلاحیت دادگاه‌ها در رسیدگی به دعاوی مدنی می‌پردازد. صلاحیت دادگاه‌ها به دو دسته صلاحیت ذاتی و صلاحیت نسبی تقسیم می‌شود. همچنین، اختلاف در صلاحیت و ترتیب حل آن نیز در این باب مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ 2. باب دوم: وکالت در دعاوی؛ این باب به مسائل مربوط به وکالت در دعاوی، شرایط وکالت، حقوق و تکالیف وکلا و نحوه تنظیم وکالت‌نامه می‌پردازد؛ 3. باب سوم: دادرسی نخستین؛ این باب شامل مقررات مربوط به نحوه اقامه دعوا، شرایط لازم برای اقامه دعوا، نحوه تنظیم دادخواست و مراحل مختلف دادرسی است. همچنین، مسائل مربوط به ابلاغ، ایرادات و موانع رسیدگی، استرداد دعوا و استرداد دادخواست نیز در این باب مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ 4. باب چهارم: تجدیدنظر؛ این باب به مقررات مربوط به نحوه تجدیدنظرخواهی از احکام دادگاه‌ها، شرایط و مراحل تجدیدنظرخواهی و نحوه رسیدگی به اعتراضات می‌پردازد؛ 5. باب پنجم: فرجام‌خواهی؛ این باب به مقررات مربوط به فرجام‌خواهی از احکام دادگاه‌ها، شرایط و مراحل فرجام‌خواهی و نحوه رسیدگی به اعتراضات فرجامی می‌پردازد؛ 6. باب ششم: مواعد؛ این باب به تعیین مواعد و مهلت‌های قانونی در فرآیند دادرسی مدنی می‌پردازد؛ 7. باب هفتم: داوری؛ این باب به مقررات مربوط به داوری، نحوه انتخاب داوران، وظایف و اختیارات داوران و نحوه رسیدگی به دعاوی داوری می‌پردازد؛ 8. باب هشتم: هزینه دادرسی و اعسار؛ این باب به مقررات مربوط به هزینه دادرسی، نحوه پرداخت هزینه‌ها، شرایط اعسار از هزینه دادرسی و نحوه رسیدگی به درخواست‌های اعسار می‌پردازد؛ 9. باب نهم: مطالبه خسارت و اجبار به انجام تعهد؛ این باب به مقررات مربوط به مطالبه خسارت، نحوه تعیین و پرداخت خسارت و نحوه اجبار به انجام تعهدات قراردادی می‌پردازد.  برخی از مهم‌ترین موضوعات این  قانون عبارت است از:  صلاحیت دادگاه‌ها: تعیین صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه‌ها، اختلاف در صلاحیت و ترتیب حل آن؛ دادخواست و شرایط آن: نحوه تنظیم دادخواست، توقیف دادخواست، پیوست‌های دادخواست، بهای خواسته؛ وکالت در دعاوی: شرایط وکالت، حقوق و تکالیف وکلا؛ ابلاغ: نحوه ابلاغ اوراق قضایی و مسائل مربوط به آن؛ ایرادات و موانع رسیدگی: استرداد دعوا و استرداد دادخواست، تأمین خواسته؛ ورود و جلب شخص ثالث: ورود شخص ثالث، جلب شخص ثالث، دعوای متقابل، تأمین دلیل، اظهارنامه؛ تصرف عدوانی: ممانعت از حق و دعوای مزاحمت و... .
قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب با هدف ایجاد نظم و انسجام در فرآیند دادرسی مدنی و تضمین حقوق طرفین دعوا تدوین شده است. این قانون با تعیین قواعد و مقررات دقیق، سعی در جلوگیری از تضییع حقوق افراد و تضمین عدالت در رسیدگی‌های قضایی دارد. این قانون با ارائه تعاریف و اصول کلی، شفافیت لازم را برای فهم و اجرای مقررات دادرسی فراهم می‌کند و با تعیین حقوق و تکالیف طرفین دعوا، این قانون سعی در تضمین حقوق افراد و جلوگیری از تضییع حقوق دارد همچنین  با تعیین مراحل مختلف دادرسی و نحوه اجرای احکام، این قانون نظم و انسجام لازم را در فرآیند دادرسی مدنی ایجاد می‌کند. همچنین این قانون، یکی از قوانین پایه‌ای و اساسی در نظام حقوقی ایران است که نقش مهمی در تنظیم و ساماندهی فرآیند دادرسی مدنی دارد. این قانون با تعیین قواعد و مقررات دقیق، سعی در تضمین حقوق طرفین دعوا و ایجاد نظم و انسجام در فرآیند دادرسی دارد. قضات و وکلا باید به محتوای این قانون اشراف داشته باشند تا بتوانند روند دادگاه را به‌درستی طی کرده و حکم عادلانه‌ای صادر کنند.