کتاب یک سند سیاسی از دوران فاطمی متقدم

کتابی که به تحلیل «یک سند سیاسی از دوران فاطمی متقدم» می‌پردازد، اثری مهم از وداد القاضی است که در سال 1978 در *Studia Islama* منتشر شده است. این مقاله به بررسی سندی محوری در دوران خلافت فاطمی می‌پردازد که تأثیرات عمده‌ای بر ساختار سیاسی و قانونی این خلافت داشت. سند مورد نظر، وصیت‌نامه‌ای است که به حضرت علی یا حضرت محمد نسبت داده شده است و مفاهیم بنیادین عدالت، حکومت و مسئولیت‌های حکام را شرح می‌دهد.
خلافت فاطمی، یکی از بزرگ‌ترین سلسله‌های شیعه اسماعیلی در تاریخ اسلام، در اوایل قرن دهم تأسیس شد و در شمال آفریقا و خاورمیانه گسترده بود. این سلسله تأثیر زیادی بر ساختارهای سیاسی و حقوقی عصر خود داشت. درک اسناد پایه‌ای آن، به ویژه سندی که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته، برای درک بهتر اصول حاکمیتی که بنیان‌گذار این خلافت بودند، ضروری است. تحلیل القاضی در این مقاله، بینش‌های جدیدی درباره اندیشه‌های سیاسی اولیه فاطمیان و ساختار دولت اسماعیلیان ارائه می‌دهد. سند مورد بررسی در این مقاله، وصیت‌نامه‌ای سیاسی است که به حضرت محمد یا امام علی نسبت داده می‌شود، اگرچه صحت آن همچنان مورد بحث است. این سند توسط القاضی النعمان، فقیه اسماعیلی، در کتاب "دعائم الاسلام" وارد شده است و اهمیت ویژه‌ای در فقه اسماعیلیه دارد. این وصیت‌نامه اصولی از حکومت، عدالت و وظایف حکام را ترسیم می‌کند که پایه‌گذار فلسفه سیاسی فاطمیان بود. در این متن، بر اهمیت عدالت و مسئولیت‌های اخلاقی حکام تأکید شده و وظایف حکومتی به وضوح مشخص شده است. القاضی النعمان، فقیه برجسته اسماعیلی، نقشی محوری در بنیان‌گذاری فقه و حقوق اسماعیلی داشت. وی به عنوان قاضی ارشد در دولت فاطمی و یکی از روشنفکران کلیدی این خلافت، آثار زیادی از خود به جا گذاشته است که درک ما را از اصول و قوانین فاطمیان روشن می‌سازد. مهم‌ترین اثر وی، "دعائم الاسلام"، که در آن این وصیت‌نامه وارد شده، همچنان به عنوان یکی از منابع اصلی فقه اسماعیلی محسوب می‌شود. ادغام این سند در نوشته‌های حقوقی القاضی النعمان بر اهمیت آن در تبیین اصول قانونی و دینی دولت فاطمی تأکید دارد. وداد القاضی در تحلیل خود، به بررسی محتوا، ساختار و زمینه تاریخی وصیت‌نامه سیاسی می‌پردازد. وی این سند را به عنوان ابزاری برای مشروعیت‌بخشی به اقتدار خلافت فاطمی و تقویت ساختارهای قانونی و حقوقی آن می‌بیند. القاضی نشان می‌دهد که این سند علاوه بر عملکرد قانونی خود، به عنوان یک مانیفست سیاسی نیز عمل کرده و نشان‌دهنده تلاش‌های فاطمیان برای ایجاد یک ایدئولوژی دولت‌محور منسجم بوده است.
مقاله «یک سند سیاسی از دوران فاطمی متقدم» توسط وداد القاضی تحلیلی جامع و عمیق از یکی از اسناد کلیدی تاریخ فاطمیان ارائه می‌دهد. این تحلیل نه تنها بر فهم ما از اصول حکومتی و قانونی فاطمیان می‌افزاید، بلکه درک بهتری از توسعه فقه اسماعیلی و اندیشه‌های سیاسی این دوره فراهم می‌آورد.