کتاب نومحافظه کاری عصر پوتین

کتاب «نومحافظه کاری عصر پوتین» نوشته دکتر مهدی سنایی، دیپلمات و استاد دانشگاه، اثری تحلیلی و عمیق درباره ریشه‌ها و تحولات فکری و سیاسی روسیه در بستر تاریخی است. این کتاب فراتر از یک روایت صرف سیاسی، کوشیده است تا لایه‌های پنهان هویتی، فلسفی و اجتماعی روسیه را از قرون گذشته تا دوران معاصر و به‌ویژه در عصر ولادیمیر پوتین واکاوی کند. سنایی با رویکردی بدیع، روسیه را نه صرفا به عنوان یک کشور، بلکه به عنوان یک تمدن و حامل هویتی خاص معرفی می‌کند که در کشاکش سنت و تجدد، محافظه‌کاری و مدرنیسم، همواره در پی تعریف دوباره خود بوده است.
در بازخوانی نویسنده از تاریخ روسیه، سه دوره مهم برجسته می‌شود: روسیه تزاری، اتحاد جماهیر شوروی، و فدراسیون روسیه. برخلاف تحلیل‌های رایج که عمدتا به تحولات سیاسی سطحی بسنده می‌کنند، سنایی با تمرکز بر مقاطع هویت‌ساز، نشان می‌دهد که اندیشه‌های فلسفی و جریان‌های فکری از قبیل محافظه‌کاری و تجددگرایی چگونه در شکل‌گیری ساختار قدرت و هویت ملی روسیه نقش داشته‌اند. کتاب از دوران سیطره مغولان بر روسیه آغاز می‌کند و به تدریج به عصر پتر کبیر و کاترین کبیر می‌رسد؛ عصری که روسیه به دنبال الگوبرداری از غرب و ورود به عرصه تمدن اروپایی بود. با این حال، از قرن نوزدهم به بعد، شاهد چرخشی به سمت سنت‌گرایی هستیم که با محافظه‌کاری در حوزه فلسفه و سیاست پیوند می‌خورد. این تحول فکری، با ورود روسیه به جنگ جهانی اول، انقلاب بلشویکی و ظهور اتحاد شوروی، شکل تازه‌ای به خود می‌گیرد؛ اما در نهایت با فروپاشی شوروی و ظهور پوتین، قالبی نو به خود می‌پوشد و در هیئت «نومحافظه‌کاری روسی» بازتعریف می‌شود.
سنایی به‌خوبی نشان می‌دهد که نومحافظه‌کاری پوتین، نه یک پدیده صرفا سیاسی که ادامه یک سنت تاریخی است که ریشه در قرن‌ها تفکر روسی دارد. او در ادامه، اندیشکده‌ها، چهره‌ها و جریان‌های فکری موثر بر این گفتمان را معرفی و تحلیل می‌کند و تصویری جامع از دستگاه فکری حاکم بر روسیه امروز به دست می‌دهد. از دیگر نکات مهم کتاب، پرداختن به شباهت‌های تاریخی و فرهنگی میان ایران و روسیه است. نویسنده با اشاره به قلعه «آرکائیم» و ریشه‌های احتمالی ایرانی آن، همچنین تأثیرپذیری فکری روس‌ها از تمدن آریایی، و شباهت دو کشور در مسیر پرچالش توسعه و تجدد، زمینه‌های مشترک این دو تمدن را به تصویر می‌کشد. در نهایت، سنایی تأکید می‌کند که مشترکات فرهنگی میان ارتدوکسی روسی و تشیع ایرانی نیز می‌تواند یکی دیگر از بسترهای هم‌فهمی میان دو ملت باشد.
کتاب «نومحافظه کاری عصر پوتین» اثری نوآورانه و مرجع در زبان فارسی است که با نگاهی عمیق به بطن اندیشه‌های روسی، تحلیلی بین‌رشته‌ای از سیاست، فلسفه، تاریخ و جامعه‌شناسی ارائه می‌دهد. این کتاب برای پژوهشگران روابط بین‌الملل، علاقه‌مندان به تاریخ روسیه و تحلیل‌گران مسائل فکری و هویتی معاصر، منبعی ارزشمند به شمار می‌آید.