کتاب قانون در طب بوعلی

خردسالان (از روز تولّد تا دوران جوانی) از لحاظ گرمی مزاج نزدیک به حالت معتدل و از لحاظ رطوبت مزاج از حد معتدل پا فراتر نهادهاند. نظریه پزشکان پیشین در باره گرم مزاجی خردسالان و جوانان با هم اختلاف دارد. برخی برآنند که گرمی خردسالان بیشتر است و به این جهت نمو آنها سریعتر انجام میگیرد و اعمال طبیعی زیستی از قبیل اشتها و هضم بیشتر است و تداوم زیادتری دارد و علاوه بر آن حرارت غریزی که ناشی از مایع منی است در مرحله خردسالی به منشاء نزدیکتر و مجتمعتر است (48). گروهی دیگر را اعتقاد بر این است که حرارت غریزی در مزاج جوانان بسیار نیرومندتر است، زیرا که خون در آنها بیشتر و استوارتر میباشد و به همین جهت هم جوانان به خونریزی بینی بیشتر و حادتر دچار میگردند: تمایل مزاج جوانان به صفراوی بودن بیشتر است، در حالی که مزاج خردسالان به سوی بلغمیبودن گرایش دارد. جوانان در جنبش و جهش نیرومندترند و جنبش خود از گرمی منشاء میگیرد، و نیز جوانان دارای گوارش و هضم قویتر هستند و این توانایی نیز بر اثر حرارت است . لیکن اشتها ناشی از سردی است و با حرارت بیگانه است، به این جهت عارضه "سیری ناپذیری" (جوع الکلب) از سردی بروز میکند و دلیل اینکه جوانان دارای گوارش قویتر هستند همین است. خردسالان بیشتر از جوانان به عارضه تهوع و استفراغ و سوء هضم ناشی از پرخوری دچار میشوند. بیماریهای جوانان مانند تب غب (تب یک روز در میان) وداشتن تخلیه صفراوی دلیلی است بر گرمی مزاج آنان، لیکن بیماریهای خردسالان غالبا رطوبی و سرد است و این افرادبه تب بلغمی دچار میشوند و قسمت عمده آنچه را که در ضمن تخلیه بیرون میدهند بلغم است . رشد و نمو خردسالان نیز از رطوبت زیاد است نه گرمی مزاج آنان و همین طور زیادی اشتهای آنان دلیل بر کاهش حرارت آنها است.