کتاب مجالس سبعه
نویسنده:
جلال الدین محمد بلخی(مولانا)
معرفی کتاب مجالس سبعه
"مجالس سبعه بر اساس نسخۀ موزه مولانا" اثری است از "مولانا جلال الدین محمد بلخی" که "سلمان مفید" آن را گردآوری و تصحیح کرده است. بر اساس اسناد پراکنده‌ای که از گفتگوهای مولانا به جا مانده، مجلس‌گویی اغلب با قرائت قرآن، قبل از خطبه آغاز می‌شد. شکل معمول مجالس به این ترتیب بود که نخست با خطبه عربی شروع می‌شد. محور وعظ، مانند خطبه‌های پیشین که در افتتاحیه مجلدات "مولانا جلال الدین محمد بلخی" به چشم می‌خورد، ستایش و سلام بر پیشوایان دین و شکرگزاری خداوند است. به دنبال آن در بعضی از مجلس‌ها، به زبان فارسی نیز مناجاتی مسجع خوانده می‌شد. خطبه با بیان حدیثی آغاز می‌شد که شرح آن محور اصلی مجلس به حساب میآمد. مولانا داستان‌هایی پیرامون نقل می‌کرد و پس از تفسیر حدیث، شعر، ضرب‌المثل و حکایاتی پندآمیز ارائه مینمود.
حکایات در برخی مجالس گسترده و طولانی است، همچون صیصا در مجلس نخست و در برخی دیگر مختصر است؛ در نتیجه "مجالس سبعه" با همدیگر برابر نیستند و اولین مجلس طولانی‌ترین و ششمین مجلس، کوتاهترین آنهاست. مولانا علاوه بر احادیث، به تحلیل فرازهایی از قرآن کریم نیز می‌پرداخت که گسترده‌ترین آنها تفسیر «بسم الله الرحمن الرحیم» در مجلس اول است.
کهن‌ترین نسخه‌ی به جا مانده از "مجالس سبعه"، نسخه‌ی شماره‌ی هفتاد و نه است که در موزه مولانا در قونیه نگهداری می‌شود.
این نسخه شامل رساله‌هایی از مولانا و یارانش می‌باشد که "مجالس سبعه"، چهارمین رساله از این مجموعه است. تاریخ نگارش این نسخه که در انتهای اثر ذکر شده، به سال 753 هجری قمری برمی‌گردد که به این ترتیب میتوان گفت 79 سال با وفات "مولانا جلال الدین محمد بلخی" فاصله دارد. کتاب پیش رو بر اساس این نسخه پیاده شده و "سلمان مفید" آن را با رسمالخط امروزی، ویرایش نموده است.
حکایات در برخی مجالس گسترده و طولانی است، همچون صیصا در مجلس نخست و در برخی دیگر مختصر است؛ در نتیجه "مجالس سبعه" با همدیگر برابر نیستند و اولین مجلس طولانی‌ترین و ششمین مجلس، کوتاهترین آنهاست. مولانا علاوه بر احادیث، به تحلیل فرازهایی از قرآن کریم نیز می‌پرداخت که گسترده‌ترین آنها تفسیر «بسم الله الرحمن الرحیم» در مجلس اول است.
کهن‌ترین نسخه‌ی به جا مانده از "مجالس سبعه"، نسخه‌ی شماره‌ی هفتاد و نه است که در موزه مولانا در قونیه نگهداری می‌شود.
این نسخه شامل رساله‌هایی از مولانا و یارانش می‌باشد که "مجالس سبعه"، چهارمین رساله از این مجموعه است. تاریخ نگارش این نسخه که در انتهای اثر ذکر شده، به سال 753 هجری قمری برمی‌گردد که به این ترتیب میتوان گفت 79 سال با وفات "مولانا جلال الدین محمد بلخی" فاصله دارد. کتاب پیش رو بر اساس این نسخه پیاده شده و "سلمان مفید" آن را با رسمالخط امروزی، ویرایش نموده است.
درباره جلال الدین محمد بلخی(مولانا)
جلال الدین محمد بلخی معروف به مولانا، مولوی و رومی، زاده ی 15 مهر 586 و درگذشته ی 4 دی 652 هجری شمسی، از مشهورترین و تأثیرگذارترین شاعران ایرانی است.جلال الدین محمد بلخی در بلخ زاده شد. پدر او مولانا محمد بن حسین، خطیبی معروف به بهاءالدین ولد و سلطان العلما، از بزرگان صوفیه و مردی عارف بود و نسبت خرقه ی او به احمد غزالی می رسید. وی در عرفان و سلوک سابقه ای دیرین داشت و چون اهل بحث و جدال نبود و دانش و معرفت حقیقی را در سلوک باطنی می دانست نه در مباحثات و مناقشات کلامی و لفظی، پرچمداران کلام و جدال با او مخالفت می کردند؛ از جمله فخرالدین رازی که استاد سلطان محمد خوارزمشاه بود و بیش از دیگران شاه را علیه او برانگیخت. سلطان العلما احتمالا در سال 610 قمری، همزمان با هجوم چنگیزخان از بلخ کوچ کرد و سوگند یاد کرد که تا محمد خوارزمشاه بر تخت نشسته، به شهر خویش بازنگردد. مولانا در نوزده سالگی با گوهر خاتون ازدواج کرد.شمس تبریزی در حدود سال 642 قمری به مولانا پیوست و چنان او را شیفته کرد، که درس و وعظ را کنار گذاشت و به شعر و ترانه و دف و سماع پرداخت و از آن زمان طبعش در شعر و شاعری شکوفا شد و به سرودن اشعار پرشور عرفانی پرداخت. کسی نمی داند شمس تبریزی به مولانا چه گفت و چه آموخت که این گونه دگرگونش کرد؛ اما واضح است که شمس تبریزی عالم و جهان دیده بود و نوشته های او بهترین گواه بر دانش گسترده اش در ادبیات، لغت، تفسیر قرآن و عرفان است.مولانا، پس از مدت ها بیماری در پی تبی سوزان در غروب یکشنبه 5 جمادی الآخر 672 هجری قمری درگذشت.
دسته بندی های کتاب مجالس سبعه
قسمت هایی از کتاب مجالس سبعه
«مجالس سبعه» مجموعۀ هفت وعظ یا خطابۀ مولانا جلال الدین بلخی و در کنار «فیه ما فیه» و «مکتوبات» در زمرۀ آثار منثور مولانا جلال الدین است. تنظیم و تحریر مجموعۀ هفت مجلس این کتاب احتمالا به همت سلطان ولد، فرزند مولانا صورت گرفته است، چرا که ابیاتی از «ولدنامه» او در کتاب دیده می شود. برگزاری مجالس وعظ در خانقاه های صوفیه امری دایر و اریج بوده است. می دانیم که در سلسلۀ طریقت مولانا، از زمان پدرش بهاء الدین محمد بلخی این سنت جاری بوده است. در اینگونه مجالس شیخ و مرشد، مریدان و اصحاب را به معارفی از قرآن و لطایفی از احادیث و اخبار و دقایقی از اصول عرفانی توجه می داده اند. مجموع این گفتارها معمولا به همت یکی از مریدان شیخ تحریر می شده است. «فیه ما فیه» نیز از این قبیل است. زبان و بیان «فیه ما فیه» و «مجالس سبعه» یکی است. هر دو با زبانی عارفانه، با دلایل، حکایات، آیات و احادیث و اقوال طالبان را به راه حق ارشاد می کند. اگر بخواهیم میان این دو متن فرقی جستجو کنیم، باید گفت که «فیه ما فیه» عاشقان درویشان را خطاب کرده و نشئۀ معارف در او غالب است؛ اما «مجالس سبعه» در محضر خلق ایراد شده و بنابراین موعظه آمیز از کار درآمده است؛ لیکن در هر دو کتاب نشئۀ مولانا نمایان است. وجهۀ عارفانۀ مواعظ «فیه ما فیه» این ظن را تقویت می کند که «مجالس سبعه» از آثار ابتدایی مولانا جلال الدین است.
مقالات مرتبط با کتاب مجالس سبعه
آشنایی با 10 شاعر برجسته در ادبیات فارسی
ادامه مقالهمحصولات مرتبط با کتاب مجالس سبعه
اولین نفری باشید که نظر خود را درباره "کتاب مجالس سبعه" ثبت می‌کند