کتاب ترجمه شرح قطب الدین محمود شیرازی بر حکمه الاشراق سهروردی

در گستردگی میراث معنوی ایران‌زمین، شرح علامه قطب‌الدین شیرازی بر حکمه‌ی الاشراق شهاب‌الدین سهروردی، مانند آتشی فروزان که پرده از اسرار حکمت ذوقی و شهودی برمی‌گیرد و راه را برای سالکان طریقت معرفت و اهل معنا آشکار می‌سازد می باشد. این اثر، که به حق مهم‌ترین و روشنگرترین شرح بر شاهکار شیخ اشراق به شمار می‌رود، صرفا تفسیری لفظی بر عبارات سهروردی نیست چرا که برای گشودن گره‌های پیچیده‌ی این حکمت و آشکار ساختن گوهرهای نهفته در آن نیاز به تعمق و تسلط به مسائل آن است. قطب‌الدین از علمای ایرانی قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری، که خود عارفی بزرگ و حکیمی جامع‌الاطراف بود، نقاب از چهره‌ی معانی برمی‌افکند و دشواری‌های لفظی را از میان برمی‌دارد.
بنیان حکمت اشراق بر مسئله‌ی نور. استوار است. سهروردی عالم هستی را به دو قسم نور و ظلمت تقسیم می‌کند و نور را حقیقتی قائم به ذات و بی‌نیاز از تعریف می‌داند. در راس این نظام نوری، نورالانوار قرار دارد که منشأ و مصدر تمام انوار و موجودات است. از این نورالانوار، انوار دیگری به ترتیب صادر می‌شوند که انوار قاهره نامیده می شوند و هر یک مدبر و نگاهبان یکی از طبقات عالم هستند در مقابل، جوهر غاسق یا همان اجسام تاریک و هیئات ظلمانی قرار دارند که از نور بی‌بهره‌اند. قطب‌الدین شیرازی در شرح خود، این مراتب نور و ظلمت را به تفصیل تبیین می‌کند و با بهره‌گیری از دیگر آثار سهروردی، به روشن‌ ساختن مقاصد او می‌پردازد.
از نکات مهم این شرح، تبیین نسبت میان حکمت بحثی (فلسفه مشا) و حکمت ذوقی (فلسفه اشراق) است. سهروردی حکمت عقلی را مقدمه‌ای برای رسیدن به حکمت ذوقی می‌داند که از طریق کشف و شهود و ریاضت‌های نفسانی حاصل می‌شود. قطب‌الدین شیرازی، که خود در هر دو مکتب تبحر داشت، تلاش دارد تا میان این دو رویکرد پیوندی برقرار سازد و می نویسد که برهان و عرفان مکمل یکدیگر هستند. وی در شرح خود، ضمن توضیح مبانی اشراقی، به آراء فلاسفه مشاء نیز اشاره می‌کند و به نوعی به تقریب میان این دو مکتب فکری می‌پردازد.
در این شرح، به مسئله‌ی نفس انسانی و قوای آن نیز توجه ویژه‌ای شده است. از دیدگاه سهروردی، نفس انسانی که از آن با عنوان نور اسپهبدی یاد می‌شود. گوهری است مجرد و نورانی که از عالم انوار به این جهان خاکی هبوط کرده است. این نور اسپهبدی از طریق ریاضت و تزکیه، حجاب‌های ظلمانی را کنار می زند و به اصل خود، یعنی عالم انوار، بازگردد. قطب‌الدین با شرح دقیق این مسئله، راه را برای فهم انسان‌شناسی عرفانی سهروردی آسان می‌سازد. او همچنین به موضوعاتی چون معاد، نبوت و رویاها از منظر حکمت اشراق می‌پردازد و تفسیری عرفانی از این مسائل ارائه می‌دهد.
در نهایت، ترجمه‌ی شرح قطب‌الدین شیرازی بر حکمه‌ی الاشراق کتابی است که خواننده را به غور در اعماق حکمت و عرفان ایرانی اسلامی فرا می‌خواند. این کتاب که به اصل به زبان عربی بوده به فارسی برگردانده شده و برای تمام کسانی که به دنبال درک درست از فلسفه اشراق و اندیشه‌های شیخ شهاب‌الدین سهروردی هستند، اثری ضروری به شمار می‌آید. این شرح، همچون چراغی راه را بر اهل معنی و سالکان حقیقت می‌نمایاند و آن‌ها را به سوی سرچشمه‌ی نور هدایت می‌کند.