کتاب منطق حیرانی

کتاب منطق حیرانی، در باب استدلال حقوقی نوشته دکتر حسن جعفری‌تبار، استاد حقوق دانشکده حقوق علوم سیاسی دانشگاه تهران، یک اثر تخصصی و در عین حال تحیلی در حوزه حقوق است که به بررسی و تحلیل انواع استدلال‌های حقوقی می‌پردازد. این کتاب با هدف ایجاد تأمل و درنگ در میان دانشجویان حقوق، حقوقدانان، قضات و وکلا درباره فرآیندهای استدلالی که به طور ناخودآگاه در کار خود به کار می‌برند، نوشته شده است و با رویکرد میان رشته‌ای خود که ناظر بر مسائل فلسفی است می‌کوشد دریچه‌ای تازه و نو نسبت به دانش‌های دیگر، در حقوق ایجاد کند. کتاب، شامل یک مقدمه و نه گفتار است. در مقدمه، نویسنده به طرح ضرورت استدلال و توضیح منطق در علم حقوق می‌پردازد. سپس در نه گفتار مجزا، انواع مختلف استدلال و منطق حقوقی را مورد بررسی قرار می‌دهد. این گفتارها عبارتند از: قیاس حقوقی، خطابه حقوقی، جدل حقوقی، گفتگوی حقوقی، حیرانی حقوقی در قانون‌گذاری و قضاوت، و مغالطه حقوقی. جعفری‌تبار در این کتاب سه رویکرد اصلی در استدلال حقوقی را معرفی می‌کند: 1. رویکرد صوری یا منطقی (آنالوطیقای حقوقی) 2. رویکرد خطابی یا مادی (ریطوریقای حقوقی) 3. رویکرد گفت‌وگویی یا دیالوژیک علاوه بر این، نویسنده رویکرد چهارمی را با عنوان منطق حیرانی یا بوطیقای حقوقی معرفی می‌کند که به اعتقاد او بهترین منطق برای حقوق است. این رویکرد، که نام کتاب نیز از آن گرفته شده، بر تردید و تأمل در قانون‌گذاری و قضاوت تأکید دارد. در منطق حیرانی، دکتر جعفری‌تبار بین قانونگذاری و قضاوت تفاوت قائل می‌شود. او معتقد است در قانونگذاری، قانونگذار باید با درک بهتر  از فهم عرفی جامعه و در عین حال با تردید و تأمل، قوانین را وضع کند. در قضاوت نیز، قاضی باید با تردید به همه جوانب نگاه کند و با حذف گزینه‌های نامناسب، به یک تصمیم شجاعانه و در عین حال محتاطانه برسد. این کتاب با زبانی تخصصی و در عین حال روان نوشته شده و از آنجاییکه نویسنده مهارتی قدرتمند در ادبیات کلاسیک فارسی دارد، از این توانایی، برای غنی‌تر ساختن متن بهره جسته است. ارجاعات متعدد به متون ادبی کلاسیک فارسی، فاخریت و جلوه خاصی به این اثر علمی بخشیده است.
در مجموع، کتاب منطق حیرانی اثری است که با نگاهی نو و تازه به مسئله استدلال در حقوق می‌پردازد و می‌تواند برای دانشجویان، پژوهشگران و متخصصان حوزه حقوق بسیار مفید و درخور باشد. از آنجایی که در رشته حقوق کمتر به دانش‌های دیگر توجه می‌شود این کتاب با رویکرد میان رشته خود، توانسته توجه علاقمندان به علوم میان رشته‌ای را جلب کند.