کتاب دایرة المعارف مصور انسان تباران

سن دقیق زمین شناختی را از روی کانیهای پرتوزایی تشخیص می دهند که در برخی سنگها یافت می شوند، به ویژه خاکسترهای آتشفشانی که لایه هایی از توالیهای رسوبی را تشکیل می دهند. وقتی خاکستر مذاب فرونشست، ساختارهای بسیاری از کانیها که به تازگی شکل گرفته بود، تثبیت شد. کانیهای پرتوزا مانند اورانیم (سمت راست) با پتاسیم در طول میلیونها سال با آهنگی پیش بینی پذیر واپاشیده شدند. وقتی نسبت کانی اولیه (معروف به مادر) به محصول واباشی (معروف به دختر) با آهنگ واپاشی آن ماده مطابقت داده شود، تخمینی از سن سنگ را به دست می دهد. سن بابی کربن-۱۴ شکلی دیگر از سن یابی به روش پرتوسنجی است که براساس اصول اندازه گیری واپاشی انجام می گیرد، اما تنها روی مواد آلی با ستی بالغ بر ۵۰هزار سال جواب می دهد.

دوران سنوزوییک با انقراض فاجعه بار دایناسورها (معروف به انقراض کی تی) آغاز شد که احتمالا عامل آن، برخورد شهاب سنگ بسیار بزرگی به سرزمینی بوده است که امروزه مکزیک جنوبی نام دارد. از مشخصات این دوران می توان به انقراضی گسترده در خشکی و دریا اشاره کرد که طی آن، گروه های جانوری و گیاهی زیادی منقرض شدند با جمعیتشان به نحو چشمگیری کاهش پیدا کرد، سنوزوییک با جهانی نسبتا تهی آغاز شد جهانی سرشار از فرصت برای جانوران و گیاهانی که توانستند تکامل پابند تا خلا ناشی از انقراض دایناسورها را پر کنند. در ۲۰ میلیون سال نخست سنوزوییک، معلوم نیست که پستانداران نفع خاصی از شرایط موجود برده باشند؛ ظاهرا آن زمان در بخش های مختلف جهان، پرنده های غول پیکر با کروکودیل ها به عمده ترین گوشتخواران تبدیل شده بودند. پرنده های عظیم بی پرواز در اروپا و آمریکای شمالی از نیاکان اسب و در آمریکای جنوبی، از دیگر پستانداران هم جثه ی سگ تغذیه می کردند. اجداد سگها و گربه های امروزی بعدتر پدید آمدند و البته سرانجام غلبه بافتند.