کتاب چکامه ی گذشته: مرثیه ی زوال

«چکامه‌ی گذشته/ مرثیه‌ی زوال» کتابی در حوزه نقد ادبی و نوشتۀ شاپور بهیان است. بهیان داستان‌نویس، منتقد و مترجمی باتجربه است که مقالات فراوان و متعددی در زمینۀ نقد ادبی دارد. تعدادی از مقالات او در این کتاب آمده است. برخی از مقالات این کتاب پیش‌تر در مجله‌های زنده‌رود، نگاه نو و هنگام چاپ شده‌اند.
«چکامه‌ی گذشته/ مرثیه‌ی زوال» شامل دو بخش است؛ نقد ادبی و نظریه‌پردازی. مولف کتاب در مقدمۀ کتاب تاکید می‌کند که هدفش تفسیر متون ادبی نیست. او با استناد به گفتۀ فوکو می‌گوید مفسر بر این مبنا عمل می‌کند که در متن چیزی خفته و در تاریکی مانده است و حالا باید آن را بیدار کند و به روشنی بیاورد. او وظیفۀ خود می‌داند آن‌چه را پیش‌تر گفته شده است ترجمه کند. نکتۀ مورد تاکید دیگر بهیان در این کتاب واقعیت و بازنمود واقعیت است. او در مقالاتش نمی‌خواهد نشان بدهد که متن بازنمود واقعیتی است، بلکه در پی آن است که نشان بدهد متن خود واقعیتش را می‌سازد و این واقعیت از خلال گفتمان یک دوره شکل می‌گیرد. براین اساس مولف کوشیده است تا در مقالاتش نشان بدهد که واقعیت در هر اثر چگونه بازنمایی می‌شود.
شاچور بهیان با این پیش‌فرض‌هایی که ذکر شد به سراغ بررسی آثاری از ادبیات امروز ایران رفته است. از این منظر او نویسنده را مولف گفتمانی در نظر می‌گیرد که مشروط به نحوۀ دیدن و ساختن واقعیت است. بهیان در مقالات بخش دوم کتاب هم با همین نگاه به سراغ موضوعات ادبی می‌رود. تفاوت فصل دوم با فصل اول در این است که در فصل دوم به موضوعات کلی‌تری پرداخته شده است.
عناوین مقالات فصل اول کتاب عبارتند از: «چکامه‌ی گذشته مرثیه‌ی زوال»، «در مصاف با دیگری»، «نویسنده همچون شمن است»، «صادق هدایت و نوشتن دربارۀ دیکتاتور»، «صادق هدایت و حزب تودۀ ایران»، «مهمان ناخوانده در شهر پلید»، «داستان‌های توده‌ای ابراهیم گلستان»، «از دژستان تا آرمان‌شهر»، «ملت‌سازی در عصر رضاشاه»، «رمان به عنوان ترجمه»، «دیکنز، رورتی، کوندرا»، «عزایم خوانی در شب آخرین داوری»، «گئورگ لوکاچ و آیرونی»، «مدخلی بر نوع‌شناسی داستان کوتاه»، «یادداشت‌های داستانی»، «نویسنده، ادبیات و اقلیت»، «رمان تاریخی لوکاچ» و «سایه‌های گارد جوان»
در کتاب «چکامه‌ی گذشته مرثیه‌ی زوال» شاپور بهیان از منظری تازه به بررسی آثار برخی از نویسندگان ایرانی و خارجی می‌پردازد. بنابراین برای علاقمندان به نقد ادبی و به‌خصوص ادبیات ایران کتابی خواندنی و مفید است.