کتاب ایران باستان در جنگ

گرچه کوروش کبیر با سلسله پادشاهی ماد پیوند نسبی داشت، داریوش بنیانگذار واقعی امپراتوری هخامنشی به شمار می رود. امپراتوری بر دولت های پیشین برتری چشمگیر داشت چرا که « قانون شاه » مافوق قوانین مذهبی پادشاهی های گوناگونی بود که این شاهنشاهی عظیم را تشکیل می داد. قانون شاه یکی از عواملی بود که چندین قرن انسجام امپراتوری را حفظ کرد. در کتیبه مقبره داریوش در نقش رستم می خوانیم: اگر می اندیشی چند بود آن کشورهایی که داریوش شاه داشت پیکرها را بنگر که تخت را می برند. آن گاه خواهی دانست، آن گاه بر تو معلوم می شود [ که ] نیزه مرد پارسی چه دور رفته. ارتش تحت فرمان هخامنشیان اولیه در گشودن سرزمین ها و سرکوب شورش ها بسیار کارآمد بود. متاسفانه با گذشت زمان ماهیت ارتش تغییر یافت. با گرفتن مالیات از ملل گوناگون سربازان لجام گسیخته شدند و در فقدان ارتش حرفه ای، شاهنشاهان هخامنشی شروع به اجیر کردن سربازان مزدور تعلیم دیده یونانی کردند. به این ترتیب، اسکندر که نابغه نظامی بود با آوردن سربازان یونانی به ایران به حکومت هخامنشیان پایان بخشید. پس از دوران کوتاه سلطه سلوکیان در تاریخ ایران، نیروی تازه ای از آسیای مرکزی وارد ایران شد که، به دلیل نام سرسلسله، اشکانیان نامیده شدند. در ارتش تحت کنترل اشکانیان سه ویژگی جدید ظاهر شد؛ یکی « تیر پارتی » بود که سواره نظام استفاده می کرد، دوم کمان مرکب، و دست آخر نبرد رو در رو با ارتش متخاصم. این تیراندازان سواره و قهرمانانی که مظهر ارتش خود بودند، با کمان های مرکب قدرتمند خویش ترس در دل رومیان می کاشتند و به شخصیت های اصلی این عصر قهرمانی تبدیل شدند. در پایان دوره اشکانیان، شکل جدیدی از سواره نظام جوشن پوش، سوار بر اسب زره دار ظاهر شد، که شاید پیش درآمد شوالیه های اروپا بود. این سواران زره پوش نیزه های بلند حمل می کردند و بیش از همه ترس به دل رومیان می انداختند. شاید در همین زمان یا کمی بعدتر رکاب اختراع شد و بر انعطاف سواره نظام افزود.