کتاب پیش رو شرح روزگارانی است که نمایش به شکل «بقال بازی» و «تخت حوضی» و وارداتی از دوره ی قاجاریه آغاز می شود تا تیٔاتر غیرسنتی به شیوه و اسلوب اروپایی که در باشگاه ارامنه ی جلفا از سال۱۲۶۶ شروع شد.
در سیر تاریخ نمایش در اصفهان،ناصر فرهمند و رضا ارحام صدر، هردو بداهه گوی برجسته ای بودند و روی هجو و کمدی، زیاد کار کرده اند. هردو به نقطه ای رسیده بودند که هر بازیگری باید دلقک خاص خودش را بازی کند.
ارحام می گفت: هر بازیگری باید با بال های خودش بپرد. آن چه که امروز و بیش تر می تواند توجه و حتی مورداستفاده ی اهل تیٔاتر قرار گیرد، ضرورت شناخت نمایش های شادی آور سنتی است. محصولی از فرهنگ سازان فروتنی که بی ادعا با کمترین امکانات فنی، بدون داشتن مدرک و آموزش علمی، با تجربه های خودجوش و شوروشوق، چه بسا ناآگاهانه، به طور غریزی، عاشقانه بازی می کردند.
در این تحقیق و تالیف صرف نظر از مقدمات، با آگاهی از نارسایی ها، کمبودها، درحد بضاعت و دانش اندکم، مراحل گوناگون تحول و دگرگونی نمایش را از دوره ی صفویه تا عصر انقلاب مشروطه و انقلاب ۵۷، در چهارده بخش نوشته ام. نمونه ی این تلاش ها را می توان در این کتاب مشاهده کرد. مجموعه ای سرشار از عبارات شیرین و دل نشین که هم می آموزد و هم دعوت به آموختن و تفکر می کند. مجموعه ی نظرها، اسناد، عکس ها، روایت ها و گفته های «آن که می خنداند، خنداندن مردم بی لبخند را !...»
مطالب، عکس ها و سند ها، دست چینی از صدها هزار مطلب و سند و عکس است که من راه طولانی و دشواری را طی کرده ام تا توانسته ام، نمونه ای کوچک از آن را عرضه کنم.
کتاب تاریخ تئاتر اصفهان
افراز
ناصر کوشان
