کتاب آخوند خراسانی در جنبش مشروطیت

آیت الله شیخ محمد کاظم خراسانی، معروف به آخوند خراسانی فقیه و فعال سیاسی شیعه بود. او به دلیل استفاده از موقعیت خود به عنوان مرجع به عنوان نیروی مشروعیت بخش در پشت اولین انقلاب دموکراتیک آسیا که در ایران (1905-1911) رخ داد، معروف است، جایی که او حامی اصلی روحانی انقلاب بود. او معتقد بود که در غیاب امام، شکل دموکراتیک حکومت بهترین گزینه ممکن خواهد بود و انقلاب مشروطه دموکراتیک را جهادی (جنگ مقدس) می‌دانست که همه مسلمانان باید در آن شرکت کنند.
او همراه با میرزا حسین تهرانی و شیخ عبدالله مازندرانی، مردم را علیه آنچه «استبداد دولتی» می‌نامیدند رهبری می‌کرد، فتوا صادر می‌کرد.
او را یکی از مهم‌ترین مجتهدان شیعه در همه زمان‌ها می‌دانند و لقب آخوند (علم) تقریبا منحصرا برای او به کار رفته است. وی در سال 1874 میلادی هنگامی که استادش سید میرزا محمد حسن شیرازی عازم سامرا شد و او را به جانشینی خود منصوب کرد، سخنرانی خود را در حوزه علمیه نجف آغاز کرد. ین کتاب پژوهشی تاریخی، فقهی و اجتماعی، در عرصه علوم و معارف حوزوی دانشگاهی است، که به قلم: دکتر سیدمحمد اصغری،عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نگاشته شده است. بخش اوّل کتاب که در پنج فصل صورت بندی شده به ترتیب از: تأثیر تحوّلات فکری و سیاسی و اجتماعی در رویکردهای آخوند خراسانی، تحصیلات، اساتید، شاگردان و نوشته های ایشان، از آخوند در آئینه فتواها، مراسلات و نامه ها، از زعامت سیاسی فقیهان، و نهایتا از حضور بی بدیل آخوند و همراهان و شاگردان ایشان در جنبش مشروطیت سخن می گوید. در بخش دوّم، آثار و نقش فقیه وارسته، «حاج شیخ باقربهاری» شاگرد مبرّز و یار و همراه نستوه آخوند در جنبش مشروطیت به بررسی گرفته می شود. فصل دوّم همین بخش، به سیری در رساله «ایضاح الخطاء» اختصاص دارد. رساله ای که یکی از شصت و پنج مجلّد، از تألیفات «حاج شیخ» است، و در دفاع از قیام مشروطه به رشته تحریر در آمده است. بخش سوّم، به مقوله عزیز و عظیم عدالت می پردازد که پیوستگی وثیقی با جنبش مشروطه گری دارد. در فصل نخست از: «مفهوم، مبانی و شاخص های عدالت اجتماعی» سخن می رود. فصل دوّم: «عدالت و امنیت قضائی» را به بررسی می گیرد، و در فصل سوّم از «عدالت و تعریف ویژه آن در نگرش فقهی»، و چرائی این تعریف ویژه سخن به میان آمده است.