عمر خیّام نیشابوری که خیامی، خیام نیشابوری و خیامی النّیسابوری هم نامیده شده‌است، همه‌چیزدان، فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر رباعی‌سرای ایرانی در دوره ی سلجوقی است. گرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّةالحق» بوده‌است، ولی آوازه ی وی مدیون رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. رباعیات خیام به بیشتر زبان‌های زنده برگردان شده‌است. آوازه ی وی در غرب به‌طور مشخص بیشتر مدیون ترجمه ی ادوارد فیتزجرالداز رباعیات او به زبان انگلیسی است.
یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان سروسامان دادن و سرپرستی محاسبات گاه‌شماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دوره ی پادشاهی ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶–۴۹۰ هجری قمری) بود، دانست؛ محاسبات منسوب به خیام در این زمینه، هنوز معتبر است و دقتی به مراتب بالاتر از گاه‌شماری میلادی دارد..
ایم کتاب که در در دو دفتر نوشته شده است متنی قابل اعتماد از رباعیات خیام و دیگر خیامانه‌های تاریخ رباعی فارسی به دست مخاطبان می دهد. دفتر اول، نبه انتخاب رباعیات خیام از منابع کهن پرداخته شده است: معیار اول، شناسایی منابع کهن، ارزیابی و دسته‌بندی آن‌ها و به‌کارگیری اصل تواتر و تکرار رباعیّات منسوب به خیام در آن‌هاست. معیار دوم، شناسایی گویندگان واقعی رباعیاتی است که طی سالیان متمادی به نام خیام مشهور شده است. و معیار سوم، داشتن قافیه‌های چهارگانه است.
دفتر دوم را نویسنده به منتخبی از خیّامانه‌های پارسی، در محدودۀ زمانی قرن پنجم تا اوایل قرن هفتم هجری، اختصاص داده است. در این بخش، ۵۸ رباعی خیامانه نقل شده است.
کتاب رباعیات خیام
سخن
سید علی میرافضلی
