مهم ترین ویژگی بنیادگرایی واکنشی بودن آن است. خصلت اساسی آن «مخالف بودن» است؛ به گونه ای که همیشه با یک دیگری متفاوت، مخالف یا دشمن است و او را تهدیدی برای خود تلقی می کند. به علاوه، خودش را با مخالف خود تعریف می کند؛ به طوری که وجود آن دیگری متفاوت را علت وجودی خود می داند. اما آن دیگری کیست یا چیست؟ بنیادگرایان در زمان ها و مکان های گوناگون با دشمنان متفاوتی ظهور می کنند. باید به دقت به این انتخاب دشمن توجه کنیم، اینکه آیا دشمنی که بنیادگرایان برمی گزینند، کیست؟ شیطان بزرگ است یا ملحدین کافر؟ نظم نوین جهانی است یا جنبش فمینیسم و یا اومانیست های سکولار؟ اینها تنها پنج دشمن بنیادگرایان از میان تعداد بی شماری از دشمنانی است که آن ها برای خود برمی گزینند. از نظر بنیادگرایان اظهارات خودشان درباره کسی یا چیزی که با او در حال جنگ هستند منبع مهمی برای این است که آن دیگر متفاوت کیست یا چیست و اینکه چرا بنیادگرایان علیه او یا آن واکنش نشان می دهند. با وجود این، در عین حال که باید به اظهارات بنیادگرایان توجه کنیم و به سخنان آن ها به عنوان گزاره هایی صادق درباره آنچه که می اندیشند و احساس می کنند احترام بگذاریم، نباید تحلیل خود از آنها را تنها بر این اساس استوار سازیم. باید در تلاش مان برای فهم زمینۀ اجتماعی و روان شناختی شان، دربارۀ ریشۀ واکنش های غیرتمندانۀ آنها تحقیق و تأمل کنیم.
کتاب بنیادگرایی دینی
نگاه معاصر