کتاب اساطیر و فرهنگ ایران
نویسنده:
رحیم عفیفی
معرفی کتاب اساطیر و فرهنگ ایران
"اساطیر و فرهنگ ایران" پژوهشی است از دکتر "رحیم عفیفی" که در آن طی دو بخش، جنبه‌های اساطیری، عقیدتی و فرهنگی مردم ایران را پیش از ورود اسلام بررسی می‌کند و سپس به شرح و تفسیر واژگانی می‌پردازد که جنبه‌های اسطوره‌ای و فرهنگی ایران را در این دوره، بازتاب می‌دهند.
طبیعی است که اسطورهها ساختار جامعه‌ای را که در آن تکامل یافته اند منعکس می‌کنند. طبق برخی از نظریه‌ها که طرفداران و همچنین مخالفان سرسختی دارد، استدلال شده است که اسطورهها سه قشر از جامعه را متمایز می‌کنند که نماینده‌ی سه کارکرد می‌باشد: حاکمیت مذهبی و حقوقی، جنگجویان دغدغه‌مند با قدرت فیزیکی، و کارگران مولد. می‌توان گفت که بسیاری از اسطورهها را می‌توان به این شیوه طبقه‌بندی کرد.
نکته کلی مبنی بر این است که الگوهای اسطوره‌شناسی، الگوهای اجتماعی را منعکس می‌کنند و باید پذیرفت که انعکاس اسطوره در جامعه‌ای که در آن به وجود آمده، امری اجتناب‌ناپذیر است. برای مثال، تصاویر جنگجویان مرتبط با میترا منعکس‌کننده شیوه‌‌های رزمی ایران باستان است، زیرا نماد اسطوره‌ای گاو، بازتاب‌دهنده زندگی جمعی آنها است. دعای زرتشتیان در برابر آفریده‌های الهی، به‌ویژه آتش و آب، به جای معابد، نشان‌دهنده زندگی عشایری آنهاست. نقش‌های مختلف آتش در اساطیر زرتشتی نشان‌دهنده کارکردهای متنوع آن در جامعه باستانی است که این کارکرد از گرمای محافظت‌کننده از زندگی گرفته تا فرآیندهای قضایی را شامل می‌شود. اسطورهها دقیقا به این دلیل قدرتمند هستند که جامعه و ارزش‌‌هایی را که در آن گنجانده شده‌اند منعکس می کنند. از این رو مطالعه اسطوره‌شناسی برای درک جامعه به ویژه آرمان‌‌ها، ترس‌‌ها و انگیزه‌‌های آن مهم است و کتاب "اساطیر و فرهنگ ایران" به قلم دکتر "رحیم عفیفی"، گامی مهم در جهت این درک به حساب می‌آید.
طبیعی است که اسطورهها ساختار جامعه‌ای را که در آن تکامل یافته اند منعکس می‌کنند. طبق برخی از نظریه‌ها که طرفداران و همچنین مخالفان سرسختی دارد، استدلال شده است که اسطورهها سه قشر از جامعه را متمایز می‌کنند که نماینده‌ی سه کارکرد می‌باشد: حاکمیت مذهبی و حقوقی، جنگجویان دغدغه‌مند با قدرت فیزیکی، و کارگران مولد. می‌توان گفت که بسیاری از اسطورهها را می‌توان به این شیوه طبقه‌بندی کرد.
نکته کلی مبنی بر این است که الگوهای اسطوره‌شناسی، الگوهای اجتماعی را منعکس می‌کنند و باید پذیرفت که انعکاس اسطوره در جامعه‌ای که در آن به وجود آمده، امری اجتناب‌ناپذیر است. برای مثال، تصاویر جنگجویان مرتبط با میترا منعکس‌کننده شیوه‌‌های رزمی ایران باستان است، زیرا نماد اسطوره‌ای گاو، بازتاب‌دهنده زندگی جمعی آنها است. دعای زرتشتیان در برابر آفریده‌های الهی، به‌ویژه آتش و آب، به جای معابد، نشان‌دهنده زندگی عشایری آنهاست. نقش‌های مختلف آتش در اساطیر زرتشتی نشان‌دهنده کارکردهای متنوع آن در جامعه باستانی است که این کارکرد از گرمای محافظت‌کننده از زندگی گرفته تا فرآیندهای قضایی را شامل می‌شود. اسطورهها دقیقا به این دلیل قدرتمند هستند که جامعه و ارزش‌‌هایی را که در آن گنجانده شده‌اند منعکس می کنند. از این رو مطالعه اسطوره‌شناسی برای درک جامعه به ویژه آرمان‌‌ها، ترس‌‌ها و انگیزه‌‌های آن مهم است و کتاب "اساطیر و فرهنگ ایران" به قلم دکتر "رحیم عفیفی"، گامی مهم در جهت این درک به حساب می‌آید.
درباره رحیم عفیفی
دکتر رحیم عفیفی، استاد گروه زبان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، در 5 فروردین 1306 در شیراز به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و دوره اول متوسطه را در شیراز و دوره دوم را در دبیرستان کشاورزی کرج گذرانید و در خرداد ماه 1320 دیپلم پنج ساله کشاورزی را به دست آورد و با توجه به تحولاتی که در کشور پدید آمده بود، ادامه تحصیل خود را متوقف کرد و در اداره کشاورزی شیراز مشغول به کار شد.
وی در سال 1327 تحصیلات خود را دنبال نمود و با گرفتن دیپلم ادبی در شیراز به تهران منتقل شد و در رشته ادبیات فارسی در دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد. دکتر عفیفی در سال 31 موفق به اخذ درجه لیسانس گردید و در سال 35 تحصیلات کارشناسی ارشد خود را به پایان رساند و در سال 38 نیز به درجه دکترای ادبیات فارسی نائل آمد.
دکتر عفیفی در سال 39 پس از گذراندن مقررات مربوط، به عنوان دانشیار زبان پهلوی در دانشگاه مشهد استخدام شد و از همان سال تدریس زبان های پیش از اسلام (پهلوی، فارسی باستان، اوستایی) و زبان شناسی و فرهنگ ایران باستان را آغاز کرد. در سال 41 به عضویت شورای انتشارات دانشگاه برگزیده شد و از طرف شورای مذکور به سمت مدیر عامل سازمان چاپ دانشگاه انتخاب شد. وی چند دوره مدیریت گروه آموزشی زبان‌شناسی و زبان های پیش از اسلام را عهده دار بود و برای تاسیس دوره های فوق لیسانس و دکترای زبان‌شناسی در دانشگاه مشهد آیین نامه های لازم را تهیه و تنظیم نمود و با کوشش بسیار به تصویب رسانید.
وی در سال 46 با استفاده از بورس تحقیقاتی دانشگاه به مدت یک سال در کشورهای فرانسه و انگلیس به مطالعات علمی و تحقیقاتی پرداخت. در کنار کار تدریس دلبستگی خاصی به تحقیق داشت و به تدریج سی و اند گفتار از متون پهلوی را به فارسی ترجمه و با شرح و تفسیر در مدت چهارده سال در مجله دانشکده ادبیات مشهد به چاپ رسانید.
شرح و تفسیر کتاب ارداویرافنامه یا بهشت و دوزخ در آیین مزدیسنی، ارداویرافنامه منظوم زرتشت بهرام پژدو، تصحیح کتابهای فرهنگ جهانگیری و بهمن نامه، تالیف کتابهای مثلها و حکمتها، فرهنگنامه شعری، اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته های پهلوی، واژه نامه پهلوی به فارسی از جمله فعالیت های علمی این استاد برجسته است.
وی در مهرماه 1358 با توجه به اینکه سال های خدمت او به پایان رسیده بود، تقاضای بازنشستگی کرد و به افتخار بازنشستگی نائل آمد. دکتر عفیفی در 8 مرداد 1375 در تهران و در پی عارضه سکته قلبی درگذشت.
وی در سال 1327 تحصیلات خود را دنبال نمود و با گرفتن دیپلم ادبی در شیراز به تهران منتقل شد و در رشته ادبیات فارسی در دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد. دکتر عفیفی در سال 31 موفق به اخذ درجه لیسانس گردید و در سال 35 تحصیلات کارشناسی ارشد خود را به پایان رساند و در سال 38 نیز به درجه دکترای ادبیات فارسی نائل آمد.
دکتر عفیفی در سال 39 پس از گذراندن مقررات مربوط، به عنوان دانشیار زبان پهلوی در دانشگاه مشهد استخدام شد و از همان سال تدریس زبان های پیش از اسلام (پهلوی، فارسی باستان، اوستایی) و زبان شناسی و فرهنگ ایران باستان را آغاز کرد. در سال 41 به عضویت شورای انتشارات دانشگاه برگزیده شد و از طرف شورای مذکور به سمت مدیر عامل سازمان چاپ دانشگاه انتخاب شد. وی چند دوره مدیریت گروه آموزشی زبان‌شناسی و زبان های پیش از اسلام را عهده دار بود و برای تاسیس دوره های فوق لیسانس و دکترای زبان‌شناسی در دانشگاه مشهد آیین نامه های لازم را تهیه و تنظیم نمود و با کوشش بسیار به تصویب رسانید.
وی در سال 46 با استفاده از بورس تحقیقاتی دانشگاه به مدت یک سال در کشورهای فرانسه و انگلیس به مطالعات علمی و تحقیقاتی پرداخت. در کنار کار تدریس دلبستگی خاصی به تحقیق داشت و به تدریج سی و اند گفتار از متون پهلوی را به فارسی ترجمه و با شرح و تفسیر در مدت چهارده سال در مجله دانشکده ادبیات مشهد به چاپ رسانید.
شرح و تفسیر کتاب ارداویرافنامه یا بهشت و دوزخ در آیین مزدیسنی، ارداویرافنامه منظوم زرتشت بهرام پژدو، تصحیح کتابهای فرهنگ جهانگیری و بهمن نامه، تالیف کتابهای مثلها و حکمتها، فرهنگنامه شعری، اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته های پهلوی، واژه نامه پهلوی به فارسی از جمله فعالیت های علمی این استاد برجسته است.
وی در مهرماه 1358 با توجه به اینکه سال های خدمت او به پایان رسیده بود، تقاضای بازنشستگی کرد و به افتخار بازنشستگی نائل آمد. دکتر عفیفی در 8 مرداد 1375 در تهران و در پی عارضه سکته قلبی درگذشت.
دسته بندی های کتاب اساطیر و فرهنگ ایران
قسمت هایی از کتاب اساطیر و فرهنگ ایران
پیشینه تاریخ سرزمین ایران: پیشینه ی تاریخ و تمدن سرزمین ایران بزرگ به هزاران سال پیش می رسد و از فرهنگ و زبان مردم این مرز و بوم آباد و پر نعمت کم و بیش در آثار بجا مانده،آگاهی ها در دست است. در نامه تنسر،از منزلت سرزمین ایران سخن رفته و چنین آمده است که :زمین چهار قسمت دارد،یک جز زمین ترک میان مغارب هند تا مشارق روم،و جز دوم میان روم و قبط و بربر،وجز سوم سیاهان از بربر تا هند،و جز چهارم این زمین که منسوبست به پارس،و لقب بلادالخاضعین-میان جوی بلخ تا آخر بلاد آذربایگان و ارمینیه فارس(=ارمنستان ایران)و فرات و خاک عرب تا عمان و مکران از آنجا تا کابل و تخارستان و این جز چهارم برگزیده زمین است و از دیگر زمینها به منزلت سر و ناف و کوهان و شکم...
مقالات مرتبط با کتاب اساطیر و فرهنگ ایران
آشنایی با «اسطوره» و دلایل اهمیت آن
ادامه مقالهمحصولات مرتبط با کتاب اساطیر و فرهنگ ایران
اولین نفری باشید که نظر خود را درباره "کتاب اساطیر و فرهنگ ایران" ثبت می‌کند