دگردیسی مفهوم شهر، دگردیسی حافظه جمعی شهر است که آرام و پیوسته با دگرگونی شهر، تخریب‌ها و جانشینی‌های فضاها و مکانهای شهر، در طول زمان رخ می‌دهد. همه فرهنگ‌ها و جوامع در طول تاریخ یعنی در طول زمان و با واسطه دو گانه تخریب و بازسازی یا همنشینی و جانشینی رفتارها، هنجارها و کردارهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و البته کالبدی و فضائی بخود شکل داده و توسعه یافته اند. سنت ساخت و تولید فضا و مکان در طول زمان همواره با ابداع و نوآوری همراه بوده است. در همه تمدن‌های بشری و شهری، دانش تاریخی زیست سرزمینی در هماوائی با طبیعت پیرامونی و دانش فنی و فناوری زمانه پیوسته و همیشه آکنده از نوآوری بوده و سنت ساخت و تولید فضا و مکان بازتاب دو گانه فرهنگ (دانش تاریخی زیست به علاوه دانش فنی زمانه) و طبیعت می‌باشد. در این سنت همنشینی و جانشینی فضا و مکان در زمان، سه گانه مهارت تخریب، مهارت حفاظت و مهارت ساخت، مجموعه همبسته فرایند ساختن، آفریدن و نوآفریدن را شکل می‌داده اند. در این سنت، تخریب یعنی توانائی از دست دادن برای بهتر بنیان کردن، یعنی هنر و دانش ساختن. زیبائی و نفاست نتیجه این هنر و دانش است. دانش ساختن، ثروت ناملموس ملت‌هاست. ثروتی که در گرو دو حافظه سازمند (دانش فنی و فناوری زمانه) و حافظه تاریخی (دانش تاریخی زیست سرزمینی) در هماوائی با طبیعت است. نتیجه غائی تبلور فرهنگ و طبیعت در محیط انسان ساخت و رفتارهای جامعه، شکل گیری شهر و فضاهای شهری است و به همین سبب، شهر موجودیتی انسان شناسانه می‌یابد و تجربه آن نیز تجربه‌ای انسان شناسانه است. تجربه‌ای آکنده از آمیختگی ذهن آدمی با محیط پیرامونش، تجربه‌ای حاکی از ترکیب سه گانه فضا، زمان و حافظه فردی یا جمعی. تجربه‌ای که منجر به شناختی از شهر می‌شود که بیش از آنکه حاصل تفکری آگاهانه باشد، به صورت ناخودآگاه بدست می‌آید. تجربه شهر حاصل ادراکات فردی و جمعی شهروندانی است که فضا، زمان و مکان را باهمه حواس پنجگانه خود در می‌یابند و به یاد می‌سپارند.
کتاب از شار تا شهر
دانشگاه تهران
سیدمحسن حبیبی
