کتاب شهرنشینی در عصر تغییرات آب و هوا

بدون هیچ تردیدی بزرگترین چالش مقابل ساکنان کره زمین به­طورکلی و برنامه­ریزان و طراحان شهری به­طور خاص در دهه‌های اخیر و به طور مسلم تا آینده­ای نامعلوم مسئله محیط زیست و به­طورخاص مسئله مهم و حیاتی تغییرات آب و هوا است. بنا بر یک سناریوی بدبینانه این تغییرات تا آن حد جدی و غیر قابل کنترل می­شود که زندگی بر روی این کره خاکی را در آینده­ای نه چندان دور چنان مورد تهدید قرار خواهد داد که حیات تمامی موجودات زنده کنونی را به نابودی خواهد کشاند. ولی در یک سناریوی خوشبینانه تغییرات بالا درعین جدی بودن، قابل کنترل و مهارند. نقش برنامه­ریزان و طراحان شهری در این زمینه به ‌ویژه در کشورهای در حال توسعه نظیر ایران فوق‌العاده تعیین‌کننده است. روند شهرنشینی روز­به­روز شتابی بیشتر به خود می‌گیرد. حال سوال اینست که شهرنشینی آینده باید از چه الگویی تبعیت کند تا بقاء و پایداری حیات را برای تمامی موجودات زنده از جمله انسان فراهم سازد. راهکارهای گوناگونی برای مقابله با مسئله بالا قابل تصور است ولی آنچه می­تواند به عنوان یک راه حل اساسی بستر مناسب برای هرگونه اقدام موثری را در این زمینه مطرح سازد، تحقق یک شکل منطقه­ای پایدار است. بر همین اساس تاکید بر این نکته ضروری است که پاسخگویی به تغییرات آب و هوا و چالش انرژی بدون یک شکل شهرنشینی پایدار امکان‌پذیر نخواهد بود. تجارب پنجاه سال گذشته درتمامی جوامع بشری از جمله کشور ما که حاکی از تغییرات اساسی در شهرها و شیوه­های زندگی در آنها است. در طول این چند دهه ساختار اجتماعی و کالبدی زندگی درشهرها به‌طور کلی تغییر یافته است. بازتاب این تغییرات را می­توان در زندگی تمامی اقشار جامعه در همه جای دنیا، از یکطرف در کشورهای توسعه یافته (نظیر ایالات متحده) و از طرف دیگر در کشورهای در حال توسعه نظیر ایران، ملاحظه کرد. درچنین شرایطی آیا می‌توان یک آینده شهری سبز یا پایدار را انتظار داشت؟ جواب این سوال به شرطی می‌تواند مثبت باشد که در مقابله با تغییرات آب وهوا علت و معلول را باهم مورد توجه قرارداد و این موضوعی است که برای برنامه­ریزان و طراحان شهری از اهمیت خاصی برخوردار است. حال باید دید برنامه­ریزی و طراحی شهری چه نقشی در این زمینه می تواند به عهده بگیرد. به­طور خلاصه به جای تبعیت از فلسفه مدرنیستی، استاندارد‌گرایی و انبوه‌سازی باید مجموعه ای از اصول و قواعد نشـأت گرفته از بوم­شناسی که تنوع، صرفه‌جویی در استفاده از منابع، حفاظت از محیط زیست و توجه به مقیاس انسانی را اساس کار خود قرار دهد، به‌عنوان دستور کار طراحان و برنامه‌ریزان شهری قرار گیرد. براین اساس مکان‌هایی با کاربری‌های مختلط، به جای الگوی رایج مناطق تک کاربری، محله‌ها به جای منطقه‌بندی­های بی‌خاصیت، مراکز محلی به جای مراکز خرید تک عملکردی و مراکز شهری به جای پارک‌های اداری و مراکز بزرگ خرید (نظیر هایپرها) ایجاد خواهد شد. این اصول و قواعد جدید طراحی و ردپای بوم شناختی اقدامات مربوط باید چارچوب جدید طراحی و برنامه‌ریزی شهری را تشکیل دهد. مطالب این کتاب برای شرایط کنونی شهرهای ما و آینده بحرانی آنها حائز اهمیت حیاتی بوده و از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین تمامی نکات کلیدی کتاب باید جزء لاینفک برنامه‌ریزی‌ها و طراحی‌های شهری در کلیه مقیاس‌ها قرار گیرد.