کتاب فلسفه علم در قرن بیستم

"فلسفه علم در قرن بیستم" نوشته‌ی دانالد گیلیس کاوشی روشنگر در تحولات عمده‌ی فلسفی است که تفکر علمی را در سده‌ی بیستم شکل داد. گیلیس با تحلیلی روشن و ساختاریافته، نظریه‌ها و بحث‌های کلیدی‌ای را که بر فلسفه‌ی علم تأثیر گذاشته‌اند بررسی می‌کند و این کتاب را به منبعی ضروری برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مبانی فکری علم مدرن تبدیل می‌سازد. این اثر، از طریق بررسی شخصیت‌ها و جنبش‌های مهم، نمایی جامع از چگونگی درک، نقد و اصلاح دانش علمی در طول زمان ارائه می‌دهد.
این کتاب مسیر تکامل فلسفه‌ی علم را از پوزیتیویسم منطقی حلقه‌ی وین آغاز می‌کند و از طریق تحولات کلیدی همچون ابطال‌گرایی کارل پوپر، تغییر پارادایم‌های علمی در اندیشه‌ی توماس کوهن و روش‌شناسی برنامه‌های پژوهشی ایمره لاکاتوش پیش می‌برد. همچنین، گیلیس به مشارکت‌های فیلسوفانی چون پل فایرابند و لری لاودان می‌پردازد که روش‌شناسی‌های سخت‌گیرانه را به چالش کشیده و بر پیچیدگی فرآیند پیشرفت علمی تأکید کرده‌اند. گیلیس این نظریه‌ها را با زبانی قابل‌فهم و درعین‌حال دقیق ارائه می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه مباحث فلسفی، عمل علمی را تحت تأثیر قرار داده‌اند. او همچنین پیامدهای این دیدگاه‌ها را برای مفاهیمی چون حقیقت علمی، عینیت و محدودیت‌های تبیین علمی بررسی می‌کند.
یکی از موضوعات محوری "فلسفه علم در قرن بیستم"، ماهیت پویای دانش علمی است. این کتاب نشان می‌دهد که علم صرفا انباشتی از حقایق ثابت نیست، بلکه به‌واسطه‌ی تغییر در چارچوب‌های نظری، رقابت روش‌شناختی و دیدگاه‌های فلسفی دگرگون می‌شود. موضوع کلیدی دیگر، نقش عقلانیت در علم است. گیلیس این پرسش را مطرح می‌کند که آیا پیشرفت علمی از مسیری عقلانی پیروی می‌کند یا اینکه عوامل تاریخی، اجتماعی و روانی نیز در آن نقش دارند. این بحث، به‌ویژه در بررسی تغییر پارادایم‌های کوهن و رویکرد آنارشیستی فایرابند به علم، برجسته است.
"فلسفه علم در قرن بیستم" مطالعه‌ای عمیق و آموزنده است که مقدمه‌ای جامع بر دیدگاه‌های فلسفی درباره‌ی علم در دوران مدرن ارائه می‌دهد. دانالد گیلیس با رویکردی متعادل و انتقادی، نظریه‌های گوناگون را بررسی کرده و به خوانندگان کمک می‌کند تا رابطه‌ی پیچیده‌ی فلسفه و علم را بهتر درک کنند. این کتاب منبعی ارزشمند برای کسانی است که در پی شناخت چگونگی شکل‌گیری، نقد و بازتعریف علم در قرن بیستم هستند.