ابوتمام، یوسف بن محمد نیشابوری، در فرجام‌های سده سوم هجری در نیشابور به دنیا آمد. وی پس از گذراندن بخشی از تحصیلات، به راهنمود «محمد نخشبی» (نسفی) –داعی برجسته اسماعیلی و پایه‌گذار مکتب خراسان- به دعوت مذهب اسماعیلی راه یافت. چندمدتی در دستگاه پادشاه دانش‌پرور سجستان (سیستان) –«ابوجعفر بن بابویه»- گذراند، در این دوران، با «ابوسلیمان سجستانی»، مراوده داشت. سپس برای تبلیغ اندیشه‌ها و عقاید خود از طریق مطرف بن محمد –وزیر مرداویج- در ری، به دستگاه «مرداویج» راه یافت، اما چندی نگذشت که مرداویج بر اسماعیلیان خشم گرفت. پس از این از زندگی ابوتمام نیشابوری، اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی از وصف «داعی» که برای او بهکار می‌رفته برمیآید که همواره در کار تبلیغ دعوت اسماعیلی بوده و شاید در ری و یا خراسان زندگی میکرده است. این احتمال نیز هست که او به‌ویژه پس از مرگ نسفی در رأس دعوت یک «جزیره» بوده باشد.
