کتاب ملاحظات و محاکمات

میرزامحبعلی خان ناظم الملک مرندی یکانلو، از اواخر دورة محمدشاه قاجار تا سال 1309 قمری به عنوان یکی از رجال وزارت امور خارجه، عهده دار مسؤلیت بود. وی کار خود را با دستیاری و منشیگری میرزاجعفرخان مشیرالدوله آغاز کرد. همراه او به مأموریت عثمانی رفت. بعد از درگذشت میرزاجعفرخان، به عنوان رئیس کمیسیون سرحدی ایران و عثمانی، جانشین وی شد و در مدت چند دهه عهده دار این مسئولیت بود. با وجود این، وی هنوز در زمرة یکی از رجال ناشناختة معاصر باقی مانده است. این پژوهش با روش تاریخی و رویکرد توصیفی تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی و دست نوشته ها به ویژه اسناد و نسخه های خطی باقی مانده از میرزامحبعلی خان به این پرسش ها پاسخ می دهد: میرزامحبعلی خان که بود؟ کارنامة او در طول پنج دهه فعالیت مستمر در عرصة روابط خارجی چه بوده است؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که وی در مکتب دولتمردانی نظیر میرزاجعفرخان مشیرالدوله پرورش یافت؛ جانشین او شد، و در طول چند دهه مناسبات خارجی ایران، به ویژه با عثمانی و انگلیس، توانست منشأ آثاری گردد.