کتاب عناصر داستان

رابرت اسکولز منتقد و نظریه‌پرداز ادبی است و تاکنون آثار زیادی در این زمینه تالیف کرده است. برخی از این آثار به فارسی هم ترجمه شده‌اند از جمله کتاب «درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات» و کتاب «عناصر داستان». خوانندگان فارسی زبان و علاقمند به داستان و ادبیات البته از سال‌ها قبل رابرت اسکولز را با همین کتاب «عناصر داستان» می‌شناسند.
کتاب «عناصر داستان» کتاب مهمی برای علاقمندان به داستان‌نویسی است. اسکولز در این کتاب با زبانی ساده و به دور از پیچیدگی، کتابی مناسب افرادی نوشته است که تازه پا در مسیر داستان گذاشته‌اند. اسکولز در مقدمۀ کتاب تاکید کرده است در نوشتن این کتاب سعی کرده‌ام ساده و صریح سخن بگویم اما واقعیت‌های پیچیدۀ داستان را بیش از حد ساده نکنم.
در این کتاب دربارۀ مفاهیم مهم و عناصر داستان بحث شده است تا به مخاطبان هنگام روبرو شدن با آثار داستانی کمک کند. «عناصر داستان» کتابی کم حجم اما خواندنی است که دو بخش دارد، در بخش دوم نویسنده، لذت خواندن داستان‌هایی متفاوت از سه نویسندۀ بزرگ را به خواننده می‌چشاند. داستان مهتاب از گی دو موپاسان، داستان گل از جیمز جویس و داستان خائن و قهرمان از بورخس به همراه تفسیر این داستان‌ها در این بخش آمده است.
در بخش اول کتاب، یعنی بخش عناصر، خواننده با مباحثی چون «داستان، امر واقع و حقیقت»، «داستان: تجربه و تحلیل»، «طیف داستان»، «گونه‌ها و انگاره‌های داستانی»، «طرح»، «شخصیت»، «معنا»، «نظرگاه: منظر و زبان» و «نقشه: همکناری و تکرار در ساختار داستان» آشنا می‌شود. نویسنده به همۀ این مباحث به اختصار اما به شکلی عمیق می‌پردازد و کمک می‌کند که خواننده به خوبی این مباحث و مفاهیم را درک کند.
اسکولز با زبانی ساده و روشن تجربه داستان را این‌گونه بیان می‌کند: «تجربۀ داستان بیشتر شبیه خواب دیدن است تا فعالیت معمول در بیداری. جسم‌مان بی‌حرکت می‌شود، اما تخیل‌مان به حرکت درمی‌آید.» نویسنده در بحث طرح و یا پلات که از مفاهیم بسیار مهم و بنیادی داستان است، به روشنی و به دور از پیچیدگی‌های معمول سعی کرده است این مفهوم را به اختصار و با زبانی ساده و قابل درک شرح دهد. او در این بخش برای درک و تعقیب طرح‌ریزی داستان توصیه‌هایی دارد که کمک می‌کند تا طعم یک قصه خوب را چندین بار با لذت چشید و با هربار خواندن داستان از آن لذت برد. برخی از این توصیه‌ها عبارتند از: توجه به شروع و پایان، مشخص کردن شخصیت اصلی، تغییرات شخصیت و مراحل آن‌ها، توجه به مواردی که در حرکت داستان اختلال ایجاد می‌کنند، توجه به کنش‌ها و شخصیت‌ها و رخدادهایی که ظاهرا هیچ کمکی به پیشبرد طرح نمی‌کنند.
کتاب «عناصر داستان» نه تنها برای نویسندگان و علاقمندان به ادبیات مفید و کاربردی است، بلکه خوانندگان عادی و معمولی داستان هم می‌توانند از آن بهره ببرند و با درک بیشتر عناصر داستان، از داستان‌هایی که می‌خوانند لذت بیشتری ببرند.