جامعه شناسی «پیشرفت» به دنبال ارائه مفهومی نوین از توسعه است. توسعه بیش از آنکه روش باشد، یک بینش است. خاستگاه توسعه، غرب و جامعه مدنی است که مبتنی بر تفکر اومانیستی و عقل ابزاری بوده و ابتنای آن بر فلسفه غرب است. چنین نظام معرفتی، نگاهی صرفا عقلانی و ابزاری به زندگی، جامعه و انسان داشته و به معنویت توجهی ندارد. در توسعه، چراغ ساحت معنوی انسان و جامعه خاموش بوده و همه تلاش ها و دغدغه های بشر در دستیابی به لذت و آسایش بیشتر خلاصه می شود. اما غایت «پیشرفت»، رسیدن به کمال انسانی است که در بستر «حکمت» شکل گرفته و ریشه در معنویت دارد؛عقلانیت مبتنی بر معنویت که اقلیم معرفتی جامعه را به بسوی مهدویت سوق می دهد. «پیشرفت » در پی نفی توسعه نیست اما با نقد توسعه به رها شدگی مبدأ و مقصد در توسعه می تازد و بر توحید و معاد تأکید داشته و تحلیل انسان و جامعه را بدون در نظر داشتن مبدأ و مقصد، امری بیهوده و نافرجام می پندارد. نگاه به جهان بدون در نظر گرفتن مبدأ و معاد، یعنی نگاهی رها شده به جهان که پیامد آن- هرچند به نهایت لذت رسیده باشد- سرگشتگی و پوچی است.
«فلسفه» توسعه، اعتباربخشی به شئونات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زندگی دنیوی انسان بوده، در حالی که «حکمت» پیشرفت با گذار از ساحت های مادی زندگی بشر تا ابدیت امتداد می یابد.
کتاب جامعه شناسی پیشرفت
اندیشه احسان
اسماعیل شیرعلی
