کتاب مقالات برگزیده همایش بیداری اسلامی

نخستین و مهم ترین دست آورد حضرت امام خمینی(ره) آن بود که گفتمان بیداری اسلامی را از یک خرده گفتمان تبدیل به گفتمان مسلط در عرصه ی سیاسی جوامع اسلامی نمود. پس از آن نیز مقام معظّم رهبری، حضرت آیت الله خامنه ای، ادامه دهنده ی راه امام راحل در تبیین گفتمان بیداری اسلامی گردیدند. نوشتار حاضر به دنبال تبیین، فهم و ارائه تحلیلی سیاسی گفتمانی از حوزه ی بیداری اسلامی است. در اینجا منظور از بیداری اسلامی، پدیده ی اخیر تحولات خاورمیانه است. این پژوهش تلاش دارد تا با تبیین هویت بیداری اسلامی به سوال اصلی خود بپردازد؛ هویت بیداری اسلامی چگونه شکل می گیرد و این گفتمان، چگونه در یک منظومه ی معنایی منسجم، صورت بندی می شود؟ بنابراین پژوهش حاضر تلاش می کند تا با توصیف روند تغییرات گفتمانی در جوامع عربی به نحوه ی شکل گیری هویت گفتمان بیداری اسلامی بپردازد و در پاسخ به پرسش اصلی این گونه اشعار دارد که: هویت بیداری اسلامی به عنوان پادگفتمان ناسیونالیسم عربی در قالب گفتمان بیداری اسلامی با مفصل بندی حول دال مرکزی مردم سالاری دینی سامان می یابد. بنابراین طبق این تحلیل، نقطه ثقل خواست مردم در تحولات خاورمیانه، به تعبیر مقام معظم رهبری خواستی برای دموکراسی، از سوی مردمی است که در بستری اسلامی می زیند و می اندیشند. تاریخ جوامع اسلامی تا کنون با نهضت ها، جریان های فکری و جنبش های مختلفی رو به رو بوده است. به دلیل وجود بحران های داخلی که حول استبداد و استعمار در این کشورها شکل داد، جریان اصلاحی برخاسته از زمینه های مذهبی و فرهنگی این کشورها پدید آمد. این جریان که ماهیتی اسلامی داشت در دهه های اخیر برجستگی خاصی پیدا کرده است. بحران داخلی جوامع مسلمان و نفوذ و سلطه استعمار بر فراز و نشیب این جریان افزود. بررسی جریان بیداری اسلامی بیانگر هویت تقابلی این جریان در برابر غرب است که موجودیت آن را شکل داد و اعتراضها و خیزشهایی را بر این اساس شکل داد. این تحولات که در غرب از آن به عنوان بهار عربی یاد شد؛ آغاز نوینی برای موج بیداری اسلامی گردید. اتفاقاتی که خود تقابل دو جریان اسلامی و غربی را به رخ کشید. تقابلی که تحولات جهانی را تحت تأثیر خواهد گذاشت. افول غرب به عنوان یکی از نتایج این تقابل مطرح است و به عنوان اثرگذاری بیداری اسلامی بر تحولات جهان غرب مسأله ی اصلی این مقاله را شکل داد. در همین راستا این مقاله با روشی توصیفی - تحلیلی به بررسی این موضوع خواهد پرداخت. در سطح نظام بین المللی، رابطه ی میان کشورها رابطه نظام سلطه و سلطه پذیر است. براساس اندیشه ی حضرت آیت الله خامنه ای این رابطه بر مبنای تهدید، ظلم و زور شکل گرفته است و رابطه ای طبیعی نمی باشد. پدیده ی انقلاب اسلامی ایران، شکافی در رابطه سلطه و سلطه پذیر در سطح بین المللی ایجاد کرد. شعارها و رفتار انقلاب اسلامی ایران عنصر فراموش شده ی"مقاومت" را در مقابل سلطه گر برجسته کرد. پیروزی های بعدی انقلاب اسلامی در سطح نظام سازی، حفظ نظام و مراقبت از آرمان هایش از یکسو و از سوی دیگر موفقیت های چشمگیر در سطح کارآمدی سبب شد جریان مقاومت قوی تر شود. با تقویت جریان مقاومت، عنصر "تهدید" که ابزار نظام سلطه است ضعیف تر می گردد. با ضعف "تهدید" و تقویت "مقاومت" عنصر مقاومت تکثیر می شود و سبب بیداری کشورهای تحت سلطه می گردد. این بیداری صرفا معطوف به مرز جغرافیایی خاصی نیست بلکه هرچه عنصر مقاومت که آغاز دوباره اش از انقلاب اسلامی ایران بود- قدرت تکثیرش بیشتر باشد محدوده بیشتری را دربرمی گیرد.