کتاب دختر ایران

این خاطرات، قصه‌ی تاریخ صد سال اخیر ایران است که قرن تنش و بی‌قراری و آشوب در کشور بوده است. گویی غول سرزمین ما پس از هفت هزاره می‌زاید و از درد آن، قرنی است که با صدای گلوله فریاد می‌زند. بازگویی صریح و شیرین و سالم تاریخ معاصر ایران در این خاطرات - به‌ویژه برای جوانان که نوشته‌ای کم‌تر در این باب می‌بینند که بی‌طرف و راست‌گو باشد - بسی غنیمت است. گویی مادربزرگی قصه‌ی زندگی خود را می‌گوید که اشاره‌های آن به‌نوعی قصه‌ی زندگی همه‌ی ما شده است. این نوشته نیز چون بسیار همانند دیگرش از تضادهایی فارغ نیست که انسان در بازگویی زندگی خویش بدان مجبور می‌شود. کتاب در عین‌حال از ارزش‌های یک متن ادبی خالی نیست و می‌توان آن را به دیده‌ی خاطراتی با بافت رمان نگریست. تیپ‌های زنانه روایت شده در کتاب از جمله عزت‌الدوله، بتول خانم، نگارالسلطنه و چندین تن دیگر، نمونه‌های قابل توجه و مهمی برای بررسی زن معاصر ایرانی هستند. این کتاب همچنین درباره‌ی حوادث پس از پانزده‌خرداد و دوران دکتر مصدق، اشارات جالبی دارد که در حد خود می‌تواند سند تازه‌ای در بیان تاریخی شناخته شود. بدون شک این کتاب اثری است ماندنی و خواندنی برای «اولو الابصار»؛ منظری است از عبرت‌هایی که می‌توان از گذشت روزگار گرفت.
ستّاره فرمانفرماییان در سال ۱۲۹۹ در شیراز متولد شد. او مادر مددکاری اجتماعی ایران، فرزند عبدالحسین میرزا فرمانفرما از شاهزادگان و شخصیت‌های بانفوذ قاجار بود. او اولین دانشجوی ایرانی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی بود که در آنجا لیسانس جامعه‌شناسی گرفت و برای گرفتن فوق‌لیسانس در مددکاری اجتماعی به دانشگاه شیکاگو رفت. او در سال ۱۳۳۷، مدرسۀ عالی مددکاری اجتماعی تهران را تأسیس کرد. او در مقدمه‌ی کتاب، خود را اینچنین معرفی کرده است: «این داستانی حقیقی از زندگی استثنایی من است، همراه تصاویری از مکان‌هایی که امروز دیده نمی‌شوند. آدم‌هایی که غالبا در این جهان نیستند و نیز بازگویی صورت ساده‌ای از بیان حوادث آخرین روزهای سلطنت محمدرضا‌شاه و نخستین ماه‌های پیروزی انقلاب اسلامی... من دختر شازده عبدالحسین فرمانفرما، مردی متمول و قدرتمندم که در فاصله‌ی سال‌های ۱۲۹۹ تا ۱۳۱۹ در یک حرمسرای زنانه‌ی ایرانی واقع در مجموعه‌ای بزرگ در میان مادران متعدد و بیش از سی خواهر و برادر و ده‌ها خدمت‌کار بزرگ شده‌ام. شازده‌ای که در عین استبداد رفتاری روشنفکرمآب داشت، شرایط تحصیل را به‌طور یکسان برای پسران و دختران‌اش فراهم می‌کرد و آنها را برای مقابله با آشوب‌ها و حوادث آینده‌ی زندگی پرورش می‌داد. من در آغاز جوانی سنت‌های متعصبانه را شکستم. در میانه‌ی جنگ جهانی دوم از مرز ایران عبور کردم و از طریق هندوستان و اقیانوس آرام به ایالات‌متحده‌ی آمریکا رفتم و به نخستین دانشجوی ثبت‌نام شده در دانشگاه کالیفرنیا بدل شدم. در رشته‌ی مددکاری اجتماعی درس خواندم و پس از اتمام آموزش با شور‌ و‌ اشتیاق تمام و با آرزوی بنیان‌گذاری و ترویج رشته‌ی مددکاری در ایران، به کشورم بازگشتم و مدرسه مددکاری اجتماعی تهران را تأسیس کردم تا به یاری فقرا و محرومان و دردمندان سرزمین‌ام مشغول شوم. در طول بیست سال، همراه دانشجویان و فارغ‌التحصیلان مدرسه‌ام پیکاری قهرمانه با فقر، بیماری و افزایش بی‌رویه‌ی جمعیت را در خانواده‌های ایرانی آغاز کردم و در این راه شهرتی نسبی بدست آوردم. پس از فروپاشی رژیم شاه، مرا عنصری «ضد‌ انقلابی» شناختند و تا آستانه‌ی اعدام پیش رفتم که شرح آن ماجرای شگفت را در این کتاب خواهید خواند...»