دیوان خواجه شمسالدین محمد حافظ شیرازی، به تصحیح ابوالقاسم غنی و محمد قزوینی برای اولین بار در سال ۱۳۲۰ منتشر شده است. به گفتهی بهاءالدین خرمشاهی، نویسنده و حافظپژوه، این دیوان اولین تصحیح علمی و انتقادی از حافظ به شمار میآید و پس از دههها هنوز بسیاری از استادان و حافظپژوهان از این تصحیح دیوان حافظ استفاده میکنند.
خواجه شمسالدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی، شاعر غزلسرای قرن هشتم میلادی است که متخلص به حافظ است و به لقب لسانالغیب مشهور است. دلیل این لقب نیز تفألزدن به دیوان اوست که از همان زمان شکلگیری دیوانش میان مردمان فارسیزبان مشهور بوده است.
دیوان حافظ همهی اشعار شاعر را در بر میگیرد. حافظ در قالبهایی مانند قطعه، قصیده، مثنوی و رباعی شعر سروده است اما مهمترین قالب شعری او غزل است که بزرگترین و حجیمترین بخش دیوان حافظ به شمار میآید. اشعار حافظ شیرازی در سبک عراقی سروده شده است. معانی و مفهوم اشعار در دو سطح عارفانه و عاشقانه با هم وجود دارد که کمتر شاعری توانسته این کار را بکند. علاوه بر اینها، حافظ از آیات و مفاهیم قرآنی استفادهی بسیاری کرده است. یکی دیگر از ویژگیهای شاعری او استفاده از شخصیتهای منحصربهفرد ادبیات فارسی مانند «رند»، «زاهد»، «محتسب» «پیر مغان» و... است.
از دیوان حافظ شیرازی از قرن هشتم تا به امروز نسخههای بسیاری وجود داشته است. نسخهای که در تصحیح ابوالقاسم غنی و محمد قزوینی از آن استفاده شده است نسخهای به نام عبدالرحیم خلخالی است که متعلق به سال ۸۲۷ هجری قمری است. این کتاب ۴۹۵ غزل دارد.
میرزا محمد بن عبدالوهاب قزوینی مشهور به علامه قزوینی استاد دانشگاه، پژوهشگر در حوزهی ادبیات فارسی و جزء اولین مصححان دیوانهای شعر شاعران فارسی است. بسیاری از بزرگان ادبیات فارسی معاصر او همانند ملکالشعرای بهار او و علم و تسلطش را بر ادبیات فارسی و متون کهن ستودهاند. از طرف دیگر قاسم غنی، ادیب، نویسنده و پژوهشگر ادبیات فارسی است که در سال ۱۳۲۳ وزیر فرهنگ ایران بوده است. قزوینی هنگام جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۱۸ پس از سی و سه سال، از اروپا به ایران مهاجرت میکند. قاسم غنی هنگامی که محمد قزوینی در ایران ساکن میشود به او پیشنهاد تصحیح دیوان حافظ شیرازی را میدهد و قزوینی نیز آن را قبول میکند. در نتیجه در سال ۱۳۲۰ اولین دیوان تصحیحشدهی حافظ شیرازی منتشر میشود.
کتاب دیوان حافظ