کتاب «پایاب شکیبایی: برداشت‌هایی از هشت سال وزارت» اثری مهم از محمد جواد ظریف، وزیر سابق امور خارجه جمهوری اسلامی ایران می باشد، که در آن به بررسی دقیق و موشکافانه فرصت‌ها و چالش‌های دوران ۸ ساله مسئولیتش در وزارت خارجه می‌پردازد. در واقع این کتاب تلاشی برای ارائه رهنمودهایی جهت استفاده بهینه از فرصت‌ها، مواجهه مناسب با چالش‌ها و اجتناب از تکرار اشتباهات در حوزه سیاست خارجی ایران است.
ظریف در این کتاب، به تحلیل جهان پس از پایان جنگ سرد در ابتدای دهه ۷۰ خورشیدی می‌پردازد؛ دورانی که با آشفتگی و تنش همراه بوده و ساختارهای انعطاف‌ناپذیر و سخت دوران دو قطبی جای خود را به شرایط گذار داده بود.، و این فرایند تا اکنون نیز ادامه دارد. در این برهه، رقابت میان کنشگران برای کسب جایگاه برتر، بسیار شدید و بی‌وقفه شده است. نویسنده بر این باور است که در چنین شرایطی، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در روابط بین‌الملل از حساسیت و پیچیدگی بی‌سابقه‌ای برخوردار شده و نیازمند بینش تیزبینانه، صداقت و شجاعت مسئولان در انتقال واقعیت‌ها به تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران است، که این مهم‌ترین چالش در دستگاه دیپلماسی محسوب می‌شود. ظریف استدلال می‌کند که جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به جایگاه شایسته در دوره گذار و جهان پسا قطبی آینده، ابتدا باید درک عمیق و همه‌جانبه‌ای از دارایی‌ها، ظرفیت‌ها و کمبودهای تاریخی، مادی و معنایی خود داشته باشد و بر اساس آن، برنامه‌های خود را تدوین کند. علاوه بر این، نگرش به میراث هویتی و تاریخی باید به بینش ملی تبدیل شود تا اجماع ملی و هم‌افزایی فکری و ساختاری میان نهادها و مسئولان در این زمینه حاصل گردد.
کتاب «پایاب شکیبایی» در ۶ بخش (دفتر) با عناوین «بازگشت به وزارت امور خارجه»، «وزارت امور خارجه: نگاهی از درون»، «رابطه با نهادهای زمامداری»، «چهارچوب روابط خارجی»، «پیوند با همسایگان و جنوب جهانی» و «ایران و قدرت‌های بزرگ» تنظیم شده است. همچنین، کتاب شامل سخن پایانی و ۸ پیوست است که بر شفافیت و صداقت ظریف صحه می نهد. هدف اصلی از نگارش این کتاب، ارائه تاریخچه‌ای ۸ ساله از دیپلماسی ایران و تصویری کلی از ۴۰ سال روابط خارجی کشور برای استفاده نسل‌های آینده به منظور دستیابی به شاخص‌های حکمرانی بهتر و دیپلماسی اثربخش‌تر است. ظریف در این کتاب، دوران ۸ ساله فعالیت در وزارت خارجه را «خندان لبی و خونین جگری» توصیف می‌کند، اما به نسل آینده امیدوار است. او در این نوشتار تلاش کرده تا با بیان حقیقت و سخن بی‌پرده، زمینه را برای بررسی، تحلیل و نقد سازنده پژوهشگران و دانشجویان مهیا سازد.
در مجموع، کتاب «پایاب شکیبایی» اثری است که با نگاهی عمیق و موشکافانه، تجربیات و درس‌آموخته‌های محمد جواد ظریف در دوران تصدی وزارت امور خارجه را بازتاب می‌دهد و تلاش می‌کند تا با بررسی فرصت‌ها و چالش‌های این دوران، رهنمودهایی برای بهبود سیاست خارجی ایران در آینده ارائه دهد. این کتاب منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزه روابط بین‌الملل و سیاست خارجی ایران محسوب می‌شود.
کتاب پایاب شکیبایی
اطلاعات
محمدجواد ظریف
