کتاب حاکمیت اقتصادی ایران در برابر اتحاد جماهیر شوروی ۱۳۲۵ - ۱۳۰۰

کتاب «حاکمیت اقتصادی در ایران در برابر اتحاد جماهیر شوروی، 1300-1325» نوشته ماری یوشیناری، تحلیلی جامع از سیاست‌های اقتصادی ایران و تعاملات آن با اتحاد جماهیر شوروی در 15 سال اول قرن هزار و چهارصد شمسی است. این کتاب که در اصل رساله دکتری یوشیناری است، به بررسی تغییرات قانونی، اقتصادی و سیاسی ایران‌ در این سال‌ها می‌پردازد و تلاش‌های کشورمان برای اعمال حاکمیت اقتصادی در میان فشارهای خارجی و دگرگونی‌های داخلی را مورد بررسی قرار می دهد. او کتابش را با تحلیل و بررسی ویژگی‌های ژئوپلتیکی ایران در آن دوره آغاز می‌کند که در آن زمان در تلاش بود تا در همسایگی اتحاد جماهیر شوروی و همچنین بریتانیا از طریق هند، استقلال اقتصادی و حاکمیت ملی خود را به دست آورد. فصل اول به اقدامات قانون‌گذاری مجلس ایران در دهه اول می‌پردازد. یوشیناری به این موضوع می‌پردازد که چگونه این تلاش‌های قانونی با هدف کاهش نفوذ خارجی و ارتقای رشد اقتصادی داخلی انجام شده است. این فصل همچنین به بررسی روابط تجاری اولیه با اتحاد جماهیر شوروی و تأثیر آن بر اقتصاد ایران می‌پردازد. در فصل دوم، یوشیناری شکل‌گیری انحصارات داخلی و شکل‌گیری شرکت‌ها و ارتباط آنها‌ با موسسات و شرکت‌های بانکی دولتی را مورد کاوش قرار می‌دهد. در اوایل دهۀ دوم، ایران شاهد تغییرات قابل توجهی در روابط تجاری با اتحاد جماهیر شوروی بود که بر توسعه این انحصارها تأثیر گذاشت. فصل سوم به سال‌های میانی دهۀ دوم می‌پردازد که با افزایش صنعتی‌شدن و تمرکز سرمایه داخلی در حوزۀ صنعتی‌سازی تعیین یافته است. یوشیناری نشان می‌دهد که چگونه تغییرات در چشم‌انداز سیاسی دولت ایران و سرمایه‌گذاری بانک‌های ملی این گسترش صنعتی را تسهیل کرد. ادغام سیستم انحصار تجاری با شرکت‌ها نیز مورد بحث قرار می‌گیرد که پیچیدگی فزاینده ساختار اقتصادی ایران در آن زمان را نشان می‌دهد. فصل آخر به تأثیر اشغال و نفوذ بیش‌از‌پیش کشورهای خارجی در طول جنگ جهانی دوم، به‌ویژه توسط اتحاد جماهیر شوروی و بریتانیا، در ایران می‌پردازد. نویسنده بیان می‌کند که علی‌رغم چالش‌های ناشی از اشغال، تلاش‌هایی از سوی دولتمردان ایرانی برای بازیابی خودمختاری اقتصادی صورت گرفت.‌ این فصل همچنین تاب‌آوری صنعت ایران و نظام انحصاری را که با وجود شرایط پرتلاطم جنگ، نشانه‌هایی از بازسازی و رشد را نشان می‌دهد، برجسته می‌کند.